4 min

Verdedigingssysteem

Tussen 1880 en 1920 werd rondom Amsterdam een indrukwekkend verdedigingssysteem aangelegd: de Stelling van Amsterdam. Deze militaire linie bestaat uit 42 forten en 4 batterijen en een grote hoeveelheid dijken en sluizen. De Stelling beschermde de Nederlandse hoofdstad bij een buitenlandse aanval door het te omringen met een ondoordringbare laag water. Als alle andere linies waren gevallen, konden leger en regering zich achter deze ‘muur van water’ verschansen. Dit is het inundatieprincipe. Dit staaltje Hollands waterbouwkundig vernuft van onderwaterzetting, is geen enkele keer serieus getest. Er is nooit daadwerkelijk gevochten op de Stelling van Amsterdam. Tweemaal zijn alle forten bemand geweest: tijdens de mobilisaties in de Eerste Wereldoorlog (1914) en Tweede Wereldoorlog (1940).

Groene ring

Doordat er tot in de jaren zestig niet gebouwd mocht worden in de directe nabijheid van de forten, bleven deze gebieden leeg en rustig. Dit heeft ertoe geleid dat de 135 km lange kringstelling nu op veel plekken een groene ring van rust is geworden, te midden van oprukkende verstedelijking. En dat in een de dichtstbevolkte gebieden van ons land, op fietsafstand van de drukke stad.

Kaart van de Stelling van Amsterdam. Bron: Provincie Noord-Holland.

Zeven QR routes langs alle forten en belangrijke objecten

Vanwege haar lengte van 135 km is de kringstelling in zeven verschillende routes onderverdeeld. Deze routes volgen de zogenaamde ‘fronten’ en leiden de bezoekers langs alle forten en belangrijke objecten per front. Bij ieder fort en een groot aantal objecten zoals damsluizen, batterijen en magazijnen staan informatiepanelen met QR codes. Door deze QR code met een smartphone te scannen verschijnt automatisch een link naar de mobiele webpagina met interessante informatie over de plek waar het bordje bij staat. En vanuit deze pagina kun je verder klikken naar andere verhalen over de Stelling van Amsterdam op Oneindig Noord-Holland. Klik hieronder op een van de links om naar een van de routes langs de zeven fronten te gaan:

QR route Noordfront
Ieder nadeel heeft zijn voordeel: doordat het Noordfront als laatste aan de beurt was, werden de forten hier met de modernste snufjes uitgerust. De route voert langs de volgende forten: Fort bij Edam, Fort bij Kwadijk, Fort benoorden Purmerend, Fort aan de Nekkerweg, Fort aan de Middenweg, Fort aan de Jisperweg, Fort bij Spijkerboor.

QR route Noordwestfront
Nergens waren de hoger gelegen duingronden dichterbij de Stelling dan bij dit noordwestelijk gelegen deel. Voor deze route begin je bij het Fort bij Markenbinnen, daarna bezoek je Fort bij Krommeniedijk, Fort aan de Ham, Kruitmagazijn bij de Dam, Fort bij Veldhuis, Kruitmagazijn bij de Stenenpaal, Fort aan de Sint Aagtendijk, Forteiland IJmuiden, Fort bij Velsen, Fort Zuidwijkermeer, Damsluis in de Assendelvertocht, Damsluis in de Molentocht, om vervolgens te eindigen bij de Damsluis in de Wijkertocht.

QR route Westfront
Evenals bij het Noordwestfront zorgde de nabijheid van hoge duingronden voor beperkte inundatiemogelijkheden aan de westkant van de Stelling. Daarmee was het Westfront een relatief zwakke schakel in de verdediging van de hoofdstad. De route aan het Westfront begint bij Fort benoorden Spaarndam, gaat dan via Fort bezuiden Spaarndam, Fort bij Penningsveer, Fort bij de Liebrug en eindigt bij Fort aan de Liede.

QR route Zuidwestfront
Het zuidwestfront is een relatief klein front. Het neemt je mee vanaf de Damsluis bij Halfweg, via Damsluis bij Vijfhuizen, Fort bij Vijfhuizen, Fort bij Heemstede, de Geniedijk, Fort bij Hoofddorp, Batterij aan de Sloterweg naar Fort bij Aalsmeer.

QR route Zuidfront
Het veenweide landschap ten zuiden van Amsterdam kent dusdanig natuurlijke omstandigheden, dat het voor de vijand haast onmogelijk was om vanaf deze kant door de hoofdverdedigingslinie heen te breken. Het Zuidfront bestaat uit: Fort bij Kudelstaart, Fort bij de Kwakel, Fort aan de Drecht, Fort bij Uithoorn, Fort bij Waver-Amstel, Fort in de Botshol, Fort aan de Winkel.

QR route Zuidoostfront
Toen men eenmaal begon met de bouw van de Stelling van Amsterdam kreeg de verdediging van de spoorlijn Amsterdam-Utrecht de hoogste prioriteit. Het Zuidoostfront begint bij Fort bij Abcoude en loopt daarna via Fort bij Nigtevecht, Fort bij Hinderdam, Fort Uitermeer, Fort op de Ossenmarkt, Westbatterij bij Muiden, Forteiland Pampus, Muiderslot en Waterschild naar het Muizenfort.

QR route Zuiderzeefront
Een aantal verdedigingswerken binnen de Stelling verrees op strategische punten aan de Zuiderzee. Op deze Zuiderzeefrontroute kom je de volgende batterijen en forten tegen: Fort Coehoorn, Forteiland Pampus, Westbatterij bij Muiden, Kustbatterij bij Diemerdam en Kustbatterij Durgerdam.

Publicatiedatum: 24/03/2014