3 min

Geen inundatiepolders

Van een Zuiderzeefront is eigenlijk geen sprake, omdat inundatiepolders vrijwel ontbreken langs de kuststrook tussen Muiden en Volendam. Alleen rondom de Vesting Muiden en in polder de Zeevang boven Edam waren inundatiestroken ingericht. Wel kwamen er een aantal verdedigingswerken op strategische punten aan de Zuiderzee. Op een bestaand eilandje ten zuidoosten van Durgerdam verrees een zware batterij met geschutsbeddingen en munitiemagazijnen. Deze kustbatterij, nu beter bekend als Vuurtoreneiland Durgerdam, moest samen met Forteiland Pampus en de Kustbatterij bij Diemerdam voorkomen dat vijandelijke marineschepen via de Zuiderzee de haven van Amsterdam konden innemen. Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 werd een aanval op Amsterdam via het IJsselmeer hoogst onwaarschijnlijk.

Stellingskaart.

Kustbatterijen

De geschiedenis van de kustbatterijen langs de Zuiderzee gaat verder terug dan de Stelling van Amsterdam. Beide batterijen waren reeds opgenomen in de ‘Posten van Krayenhoff’. Deze verdedigingslinie rondom de hoofdstad uit de Franse Tijd kan gezien worden als de voorloper van de Stelling van Amsterdam. Verschillende van deze oude posten werden later gebruikt als locaties voor de moderne Stellingforten. Beide kustbatterijen werden vanaf 1886-1887 aangelegd en behoren tot de oudste groep bouwwerken van de Stelling van Amsterdam. Aan de zuidkant van het front, langs de Zuiderzeedijk bij Muiderberg, was een ultra modern fort gepland, Fort Coehoorn genaamd. Dit fort was ter vervanging van de verouderde vesting van Muiden en bood ondersteuning aan de Zuiderzee bewaking van Fort Pampus. Coehoorn zou het eerst fort van gewapend beton zijn geweest, maar het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog gooide roet in het eten.

Kustbatterij Diemerdam.

Fort Pampus

In de haven van Amsterdam was een permanente marine flottielje gestationeerd ter ondersteuning het Zuiderzeefront. De legerleiding twijfelde of een duur fort nabij Pampus wel nodig was. Het is te danken aan de lobby van een Amsterdams Tweede Kamerlid dat de bouw van het forteiland werd doorgedrukt.
Het fort kreeg een indrukwekkende bewapening van twee roterende pantserkoepels, elk met twee kanonnen van 24 cm. Toen het fort door de moderne oorlogsvoering al snel achterhaald bleek, werd Pampus een waar blok aan het been van Defensie. De legerleiding wilde het onbetaalbare fort het liefst opheffen en slopen. Gelukkig is het hier nooit van gekomen, want ondanks het tegenvallende eindresultaat, vertegenwoordigde Pampus het beste wat Nederland destijds op het gebied van fortenbouw en bewapening had te bieden. Met ruim 40.000 bezoekers per jaar is Forteiland Pampus het drukst bezochte fort van de Stelling van Amsterdam. Het is ongetwijfeld ook het bekendste fort van dit UNESCO werelderfgoed.

Zeilboten bij Pampus. Foto: Forteiland Pampus.

QR-route

De QR route Stelling van Amsterdam komt langs alle 46 forten en batterijen van deze 135 kilometer lange verdedigingslinie rondom de hoofdstad. Om de QR route overzichtelijker en toegankelijker te maken, is de route onderverdeeld in verschillende stukken, de zogenaamde ‘fronten’. Een front bestaat uit een ensemble van forten en andere objecten zoals batterijen, sluizen en liniedijken die tezamen een ruimtelijk verdedigingssysteem vormden.

Bij het Zuiderzeefront horen Fort Coehoorn, Forteiland Pampus, Westbatterij bij Muiden, Kustbatterij bij Diemerdam en Kustbatterij Durgerdam.

Tekst: Jephta Dullaart (Redactie Oneindig Noord-Holland)

Publicatiedatum: 02/11/2012