Binnen de vesting Muiden ligt een aantal sluizen. Deze waren voor de inundaties van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en later voor die van de Stelling van Amsterdam van groot belang. Met de bouw van Gebouw C en de tegenoverliggende Kazerne tussen 1874-1877 werd de Vesting gemoderniseerd. Het Muizenfort ligt op de oostelijke stadswal en schermde de Naardertrekvaart en de daarnaast gelegen weg af. Oorspronkelijk behoorde het fort tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Met een aantal andere forten in de Vechtstreek werd de gehele Vesting Muiden in 1892 toegevoegd aan het Zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam. De bijnaam Muizenfort kreeg Gebouw C pas in 1939 toen de grijsgroene uniformen van de ingekwartierde soldaten vaalgrijs werden.

Gebouw C op de caponnière

Halverwege de negentiende eeuw werd gestart met de modernisering van de zeventiende-eeuwse vesting van Muiden. Als eerste werd het torenfort van de Westbatterij Muiden in 1852 gebouwd. Twee decennia later bouwde men aan de oostkant, bij de voormalige Naarderpoort, een zogenaamde caponnière. Dit was een aan de voet van de hoofdwal vooruitgeschoven en overdekt verdedigingswerk in de gracht. Deze caponnière kwam op de plaats van een ravelijn. Een ravelijn is een hoekig uitbouwsel of eilandje aan de buitenkant van een vestingmuur, meestal ter verdediging van een stadspoort. Op deze caponnière werd een bomvrij fort aangelegd, oorspronkelijk Gebouw C genaamd. Dit fort, later omgedoopt tot Muizenfort, bood onderdak aan zo’n 100 manschappen. Het fort heeft zware gemetselde tongewelven die, net zoals bij de kazerne, voorzien zijn van een laag zand. Het regenwater werd door deze zandlaag gefilterd en opgevangen in grote waterreservoirs in de kelder. De ronde uitbouw aan de rechterzijde was bestemd voor het verblijf van officieren.

Kazerne

Gelijktijdig met de bouw van het Muizenfort werd de bomvrije kazerne aan de overkant gebouwd. Van dit Gebouw D is alleen de gevel zichtbaar. De rest van de kazerne gaat schuil onder een dikke laag aarde. Deze laag moest het gebouw beschermen tegen inslaande granaten. De kazerne was een kleine stad op zich. Over twee verdiepingen waren diverse voorzieningen aanwezig, zoals een keuken, ziekenkamer, levensmiddelenmagazijn, een grote kantine en zelfs een bakkerij. In de kazerne waren eveneens officiersvertrekken ingericht, maar de fortcommandant woonde in het huis rechts tegenover de kazerne. De ondercommandant woonde in het houten huis links aan de overkant. De manschappen deden hun oefeningen op een groot exercitieterrein dat vroeger voor de kazerne lag.

De kazerne heeft in de loop der tijd verschillende gebruikers gekend. De artilleristen die het pantserfort op het eiland Pampus bouwden vonden er aan het eind van de 19e eeuw onderdak. Tijdens de mobilisatie in 1914 trainden de manschappen van de bereden veldartillerie op het voorterrein hun paarden waarmee de zware kanonnen het veld in werden getrokken. En tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben onderduikers dankbaar gebruikgemaakt van het enorme leegstaande gebouw. Na een grondige restauratie in de jaren zeventig werd de kazerne gereedgemaakt voor een maatschappelijke functie met een grote gemeenschapsruimte. Nu biedt het robuuste gebouw een plek aan de Openbare Bibliotheek en vergadert het gemeentebestuur er in de Raadzaal.

Een fonkelnieuw bezoekerscentrum

Tot 1973 was het Muizenfort bij het Ministerie van Defensie in gebruik. Hierna werd het 10 jaar lang als jongerencentrum gebruikt. Na enkele jaren leeg te hebben gestaan werd het fort in 1989-1990 door de gemeente opgeknapt en in gebruik genomen als multifunctioneel centrum. Op de frontwallen is met hulp van de Stichting Herstelling een loopgravencircuit aangelegd. Om vanuit deze loopgraven weer een goed uitzicht te hebben op de polders is het talud van alle begroeiing ontdaan. In de zomer van 2011 zijn de restauratiewerkzaamheden van het Muizenfort en de Kazerne voltooid.

Sinds 2017 zetelt er een fonkel nieuw Bezoekerscentrum over de Vesting Muiden als verdediging van zowel de Nieuwe Hollandse Waterlinie als ook de Stelling van Amsterdam. De tentoonstelling in de centrale ruimte is van de hand van dit ontwerpbureau, dat ook bijvoorbeeld de inrichting van Fort Pampus verzorgde. De Historische Kring Stad Muiden heeft prachtige vitrinewanden, waar een deel van hun collectie zichtbaar is gemaakt. Kortom, een fort om zeker eens een kijkje te nemen.

Bezoekerscentrum vesting Muiden. Je kunt hier objecten, panelen en borden bekijken over de geschiedenis van de forten in Muiden. Foto: Fort C.

Auteur: Redactie Oneindig Noord-Holland

Het fort is elke dag van 09:00 – 18:00 geopend. In de vitrines van de HKSM worden op verschillende tijden exposities vertoond over de rijke geschiedenis van Muiden. Elke zaterdag heeft de HKSM haar deuren geopend tussen 11:00- 13:00 uur om u te ontvangen voor vragen of een praatje. Er zijn vergaderruimtes te huur in het fort, waar (coronaproof) vergaderd kan worden. Zie voor meer informatie: Fort C.

Publicatiedatum: 06/11/2020