4 min

Hoewel het pal naast dit drukke spoor ligt, wordt het door een rij populieren deels aan het zicht onttrokken. Veel treinreizigers zullen zich niet realiseren dat zij dagelijks langs Unesco Werelderfgoed razen. Naast het fort ligt de zeventiende-eeuwse trekvaart tussen Haarlem en Amsterdam in het Westfront van de Stelling van Amsterdam. Zowel de spoorlijn als de trekvaart bood de vijand een doorgangsweg (zogenaamd acces) door de hoofdlinie van de Stelling. Aan het fort de taak om beide accessen permanent af te sluiten. Het fort werd in de volksmond ‘Fort Knox’ genoemd. Deze bijnaam verwijst naar de jarenlange functie als gelddepot. Tegenwoordig zitten in het fort een wijn- en olijfolieimporteur en een ruitersportbedrijf.

Fort bij de Liebrug.

Oriëntatie op de zuidkant

Evenals bij het buurfort Fort bij Penningsveer stond ter plaatse van het huidige fort een aarden batterij als onderdeel van de Posten van Krayenhoff (zie verhaal Fort bij Penningsveer). Het huidige fortterrein werd reeds aangelegd in 1886 en van bomvrije gebouwen voorzien tussen 1898 en 1900. Opmerkelijk is dat het fort geen eigen fortgracht heeft, maar letterlijk in het riviertje De Liede is gebouwd. Het fort wijkt in zijn plattegrond af van het standaardmodel. Het hoofdgebouw heeft aan de zuidkant een zwaar uitgevoerde kazemat en de zijvleugel knikt sterker dan gebruikelijk naar achteren. Aan de noordkant is een kleine kazemat aanwezig en ontbreekt de zijvleugel in zijn geheel. De versterkte oriëntatie op het zuiden diende twee doelen. Uiteraard om de spoorlijn goed onder vuur te kunnen nemen, maar ook om Fort bij Vijfhuizen met flankerend vuur te kunnen ondersteunen. Met een bezetting van nog geen 150 man behoorde het fort tot de kleinere forten van de Stelling.

Fort bij de Liebrug gelegen in de Binnen Liede. Bron: Cultuurcompagnie NH.

Liniewal

Tussen het Fort bij de Liebrug en het Fort aan de Liede ligt nog een bescheiden restant van een aarden liniewal die vroeger de drie forten van de Positie bij de Liede verbond. Het grillige verloop van het riviertje De Liede, de beperkte inundatiemogelijkheden rondom Haarlem en het aantal accessen maakte het noodzakelijk om de forten op relatief zeer korte afstand van elkaar te plaatsen. De verdediging werd verzwaard door in de liniewal extra geschutsopstellingen te plaatsen. Halverwege de wal kwam een betonnen batterij voor extra verplaatsbaar geschut. De batterij is tegenwoordig nauwelijks meer zichtbaar en gaat bijna geheel onder een grondlaag verscholen. Achter de liniewal liep een gedekte verbindingsweg voor transport van manschappen en materieel. Deze oude grindweg is nu het K.M. Rooselaantje.

Magazijn voor levensmiddelen

Na de Tweede Wereldoorlog deed het fort van juni 1946 tot oktober 1948 dienst als magazijn voor levensmiddelen voor verschillende onderdelen van het Nederlandse leger in Noord-Holland en was er het Regiment Uitrusting Troepen gevestigd. De relatieve koelte van het betonnen fort maakte het tot een geschikte locatie voor de opslag van levensmiddelen. Onder meer kaas, fruit, wintergroente, margarine, vet, meel, zout, suiker, stroop en jam werden vanuit het fort gedistribueerd. Lokale boeren brachten dagverse producten als melk, brood en vleeswaren bij de legeronderdelen, zonder tussenkomst van het Regiment Uitrusting Troepen. Wel gebeurde dit met sigaren, sigaretten, tabak, chocolade en luxe koek. In die dagen waren deze producten nog op de bon en voor de meeste burgers een ware traktatie. Soldaten konden destijds goede sier maken met het uitdelen van zulke versnaperingen onder familie en geliefden.

Regiment Bevoorradings- en Transporttroepen.

Fort Knox

Vanaf midden jaren zeventig neemt waardetransportbedrijf Brink’s zijn intrek in het fort. De oude ophaalbrug is toen vervangen door een stevige dam zodat de zware transportwagens het fort in konden rijden om daar te worden gelost. Van binnen is het fort behoorlijk aangepast, zodat het geld er geteld en opgeslagen kon worden. Door deze nieuwe functie kreeg het fort de bijnaam ‘Fort Knox’, een verwijzing naar de enorme legerpost in de staat Kentucky waar de Amerikaanse federale bank haar goudstaven laat opslaan. Die staat bekend als een van de best bewaakte gebouwen ter wereld. Dit kan in ieder geval niet meer gezegd worden van Fort aan de Liebrug, nadat de geldtransporteur in 2003 naar een andere locatie verhuisde. Tegenwoordig kan men makkelijk het fortterrein op om de daar gevestigde bedrijven te bezoeken.

Geschreven door Jephta Dullaart (Redactie Oneindig Noord-Holland)

Meer informatie over Fort bij de Liebrug kunt u vinden op de volgende websites:
Hollandse Waterlinies
Particuliere website Stelling van Amsterdam, een stadsmuur van water

Publicatiedatum: 17/12/2012