De Batterij aan de Sloterweg is onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Tussen 1880-1920 werd rondom Amsterdam een bijzonder verdedigingswerk van forten, batterijen, dijken en sluizen aangelegd. Militairen konden de toegang tot de hoofdstad blokkeren door de omliggende gebieden onder water te zetten. Tot de uitvinding van nieuwe militaire technieken en de komst van het vliegtuig bleef Amsterdam zo beschermd tegen invallen van vijanden. Ondanks dat de Stelling van Amsterdam nooit als geheel in werking is getreden, is het een belangrijk militair monument. Sinds 1996 staat de Stelling op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en vanaf juli 2021 maakt het samen met de Nieuwe Hollandse Waterlinie onderdeel uit van het werelderfgoed Hollandse Waterlinies en vanaf juli 2021 maakt het onderdeel uit van het werelderfgoed Hollandse Waterlinies .
De Batterij aan de Sloterweg is binnen de Stelling van Amsterdam de enige van twee in zijn soort die bewaard is gebleven. De batterij ondersteunde het nabijgelegen Fort bij Hoofddorp en het Fort bij Aalsmeer bij het verdedigen van het gebied voor de Geniedijk. Deze dijk was binnen de Haarlemmermeer de hoofdverdedigingslijn van de Stelling van Amsterdam. Het zuidelijke deel van de Haarlemmermeer bestond uit een groot poldergebied, dat onder water werd gezet wanneer de Stelling in werking trad. Omdat de vijand hier moeilijk doorheen kon komen, hoefde op deze plek geen extra fort te komen. Een batterij was voldoende.
Geniedijk
De Geniedijk is een zware aarden liniewal die als waterkering functioneerde. Wanneer de Stelling in werking trad, zorgde de Geniedijk ervoor dat het water waarmee het zuidelijke deel van de Haarlemmermeer onderliep, niet naar het noorden doorstroomde. Die grond moest gebruikt kunnen worden als landbouwgrond om de regio Amsterdam in oorlogstijd van voedsel te voorzien. De Geniedijk beschermde ook de inmiddels verdwenen spoorlijn Haarlem-Aalsmeer.
De bijna elf kilometer lange wal werd tussen 1891 en 1894 aangelegd en liep van het Fort bij Vijfhuizen naar het Fort bij Aalsmeer. Aan de wal lagen drie grote forten en een aantal batterijen en damsluizen . Achter de Geniedijk liep een verdekte gemeenschapsweg . De Geniedijk is een van de grootste en zichtbaarste bouwwerken binnen de Stelling van Amsterdam.
Een mini-fort tussen twee grote forten
Bij de bouw van de Geniedijk in 1891 werd een aardwerk aangelegd. Hierop werd in 1906 de betonnen batterij aan de Sloterweg gebouwd. Deze batterij was een stuk kleiner dan een fort, maar had dezelfde opzet. Via de verdekte gemeenschapsweg achter de Geniedijk had men toegang tot het hoofdgebouw. Dat bestond uit 11 vertrekken, waaronder een keuken en slaapvertrekken voor soldaten en officieren. Via de poterne kwam men in de centraal geplaatste kazemat . Deze betonnen bunker grenst aan het voorgebouw, dat bestaat uit twee vertrekken. Deze werden gebruikt voor de opslag van munitie en voor het vullen van kruitzakken voor de kanonnen. In totaal bood de batterij plek aan een kleine bemanning van 56 soldaten en zes onderofficieren.
In de kazemat stonden aan weerszijden twee 10-cm kanonnen. Via openingen in de zijmuren kon de vijand zijdelings onder vuur genomen worden. Op deze manier kon de Batterij aan de Sloterweg zowel het Fort bij Hoofddorp als het Fort bij Aalsmeer ondersteunen in de verdediging. De twee forten lagen op een afstand van ongeveer 5 kilometer van elkaar: verder dan de kanonnen op beide forten konden reiken. Dankzij de Batterij aan de Sloterweg kon het hele voorterrein van de Geniedijk onder vuur genomen worden.
Toegankelijk gemaakt
Nadat de Stelling van Amsterdam werd opgeheven, werd de Batterij aan de Sloterweg lange tijd gebruikt voor de opslag van explosieven tot het in 1977 leeg kwam te staan. Vanwege de slechte staat van het gebouw en het onveilige terrein was de batterij jarenlang alleen van buitenaf te bezichtigen. In 2017 werd de batterij eigendom van Stadsherstel, een organisatie die zich inzet voor het behouden, restaureren en herbestemmen van cultureel erfgoed. De batterij werd hersteld en voorzien van elektriciteit, verwarming, riolering en water. Hierbij bleef het oorspronkelijke karakter van het gebouw zoveel mogelijk behouden. Na de restauratie werd de batterij verhuurd aan culturele broedplaats Genie in De Stelling (GinDS). Verschillende kunstenaars huren hier een werkplaats, atelier of studio. Voor publiek is de batterij elke laatste zondag van de maand en op Open Monumentendag te bezoeken.
Tekst: Jephta Dullaart (2012). In 2024 herzien door de redactie van Oneindig Noord-Holland.
Meer informatie
Meer informatie over de Batterij aan de Sloterweg is te vinden op de volgende websites:
- GinDS
- Stadsherstel
- UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies
- Stelling van Amsterdam, een stadsmuur van water
Publicatiedatum: 10/04/2024
Vul deze informatie aan of geef een reactie.