De Zaanse Schans is voor de gemiddelde Noord-Hollander geen onbekend terrein meer. Ook bezoekers van ver over de Nederlandse grenzen bezoeken in grote getale deze Windmill-village near Amsterdam. Maar heb je de Zaanse Schans al vanaf de andere kant leren kennen? In het Honig Breethuis, een van de houten huizen aan de andere kant van de Zaan, leer je de Zaanstreek kennen vanuit de ogen van een rijke Zaanse koopmansfamilie.
>‘De aarde lacht in bloemen’ toont kunstwerken die laten zien hoe de aarde opleeft als de mens een stapje terug doet. Een grauwe muur buiten is omgetoverd in een kleurige ‘Wall of Flowers’. Wie ontworteld is, moet weer ‘aarden’. De tentoonstelling in het Flower Art Museum is nog tot en met 10 januari 2021 te zien.
>Tijdens een opgraving in 2019 aan het Nieuwe Noord in Hoorn werden bijzondere voorwerpen gevonden in een zeventiende eeuws riool. Tijdens het zeven vond een vrijwilliger van Archeologie West-Friesland zelfs een paar gouden keelknopen!
>In 2019 vonden er weer vele archeologische opgravingen plaats in Noord-Holland. Archeologen kregen in Hoorn de unieke kans om Nieuwendam 19-20 op te graven, een plek die al decennialang een gat in de monumentale gevelrij vormt. Dat ze hier op het Paradijs zouden stuiten, overtrof hun verwachtingen.
>Soms kan je er tijdelijk niet op uit trekken om een frisse neus te halen. Ga dan in gedachten even mee op een tochtje door diverse eeuwen – een tour voor thuis. Van het weilandje bij een torenfort naar de middeleeuwse heerlijkheid Calslagen. Dat doen we in twee etappes. Vandaag is de vraag: waarom doet de vlag van een bloemendorp denken aan een aardbei?
>In het voorjaar van 1967 werden, dankzij gunstige vondstomstandigheden in enkele graven, in de Engelmunduskerk twee wollen kledingstukken gevonden, onder andere een gebreid babyjasje en een mannenjas, twee (half)wollen koordjes en enkele zijden (naai)garens.
>Aan sommige familienamen kun je aflezen waar de voorvaderen hun brood mee verdienden: Groenteman, Turfkruier of Goudsmit. Tenzij je voorvaderen een olijke bui hadden toen ze hun achternaam opgaven bij de burgerlijke stand, want dan zit het nageslacht opgescheept met koddige namen als Zondergeld of Seldenthuis.
>De Vesting Muiden verdedigde van oudsher de monding van de Vecht. Dit was een aantrekkelijk punt voor de vijand om een aanval op Holland en Amsterdam in te zetten. Nu het gevaar geweken is verwelkomt het fort gasten uit het binnen- en buitenland.
>Het Zaans Kostuum is bekend geworden in de verschijningsvorm van rond 1780. Vooral het kostuum van de vrouw, jak en rok breed silhouet, kostbare stoffen, oorijzer, sieraden en de kaper spreekt tot de verbeelding. De mannen droegen het gangbare driedelige kostuum, lange jas, kniebroek, vest en driekante steek. Feitelijk ligt de bloeiperiode tussen ca. 1750 en 1850. Het accent ligt wel op de tijd rond 1780. Uit deze periode zijn de meeste publicaties geweest en is ook de meeste kleding bewaard gebleven. Het Zaans Museum heeft een prachtige collectie van deze kleding.
>Dertienhonderd jaar geleden wordt de Engelmunduskerk voor het eerst genoemd in een oorkonde. Hiermee behoort de kerk tot de oudste of moederkerken in Holland. De kerk heeft veel stormen moeten doorstaan en is meerdere malen herbouwd.
>Oostelijk van het dorp De Waal op Texel lag eeuwenlang een heuvel die in de volksmond Sommeltjesberg werd genoemd. De plaatselijke bevolking was ervan overtuigd dat er in de heuvel Sommeltjes woonden, een soort geesten of aardmannetjes. Deze Sommeltjes dansten in het maanlicht op de berg. Daar maakte men elkaar graag bang mee. De Sommeltjes stalen ook metalen voorwerpen en verstopten die in de berg.
>Van sterrenkoks tot de koninklijke familie, de Opperdoezer Ronde vindt elk jaar weer gretig aftrek. Stichting Historisch Opperdoes vertelt over deze internationaal beschermde aardappel, die de trots van het kleine Noord-Hollandse dorp Opperdoes is. En hoe je volgens de Opperdoezers zelf deze aardappel het beste kan eten.
>Op 13 februari opende in het Zuiderzeemuseum ‘Zee vol verhalen’, de vernieuwde vaste presentatie. Daarin wordt de geschiedenis van het Zuiderzeegebied in de periode 1880-1932 belicht. De persoonlijke verhalen van de bewoners van het gebied staan daarbij centraal. In de collectie van het Zuiderzeemuseum bevindt zich een bijzonder kostuum: het Sinterklaaskostuum van Hanicotte. Augustin Hanicotte (1870-1957) was een Franse kunstschilder die tussen circa 1895 en 1914 veel in Volendam heeft gewerkt. Hij verbleef in die jaren meestal in Hotel Spaander, zoals veel buitenlandse schilders. Op initiatief van Hanicotte werd in Volendam voor het eerst een Sinterklaasintocht georganiseerd en hij speelde daarin zelf de hoofdrol.
>Dit is de oudst bekende opname van een voetbalelftal in Volendam. Het betreft een buurtclub uit de omgeving van de Sint Vincentiuskerk, waar zij speelden op een stukje land dat eigendom was van de beheerder van de Volendammer Meer, Siem Buijs, bijgenaamd ‘de Mereboer’. Ze voetbalden op sokken of op blote voeten, hun klompen liggen tegen één van de palen van het doel, dat geïmproviseerd in elkaar is gezet met behulp van drie zo recht mogelijke boomtakken. Deze foto van een elftal jongens, gekleed in Volendammer klederdracht, verscheen in het voormalige tijdschrift de ‘Katholieke Illustratie’ in de editie van 19 juni 1920. Het was heel kort na de officiele oprichtingsdatum van 1 juni 1920 van de voetbalvereniging in Volendam.
>ICT-bedrijf International Business Machines (IBM) werd in 1911 in Amerika opgericht en is vanaf 1920 officieel vertegenwoordigd in ons land. Toen verwierf Maurice Boas een agentschap, dat in 1940 omgezet werd in een volle dochteronderneming. In eerste instantie onder de naam Watson Bedrijfsmachine Maatschappij N.V. en na de Tweede Wereldoorlog als Internationale Bedrijfsmachine Maatschappij N.V. Momenteel heet het bedrijf simpelweg IBM Nederland B.V. Het boek ‘100 jaar IBM in Nederland’ geeft, zonder technisch te worden, een mooi overzicht van de ontwikkeling van de ICT: van ponskaart en radiobuis tot USB-stick.
>De Zaanstreek kent een rijke traditie van cacao- en chocoladefabrieken. De eerste vracht cacaobonen arriveert in 1628 in de Amsterdamse haven, maar in die tijd is cacao nog een luxe product. Eind achttiende eeuw begint chocolade in prijs te dalen, zodat ook gewone mensen het kunnen betalen. Hoewel er vòòr die tijd wel enkele molens zijn die cacaobonen malen, komt de cacao-industrie in de Zaanstreek vooral in de negentiende eeuw op gang. Thijs de Gooijer, die de cacao-industrie langs de Zaan in kaart bracht, noemt Wormerveer een cacaodorp.
>Op weg naar Japan strandt de Noord-Hollandse zeevaarder Jan Janszn. Weltevree in Korea. Dat hij het daar tot adviseur van de Koreaanse koning wist te schoppen, weten we dankzij Hendrick Hamel, een andere Hollander. Diens verblijf op het geïsoleerde schiereiland verliep heel wat minder prettig.
>In 2020 staan Heemstede en Bennebroek in het teken van Adriaan Pauw, wellicht de grootste Heemstedenaar aller tijden. Het is dit jaar vierhonderd jaar geleden dat deze Amsterdamse koopman de heerlijkheid Heemstede kocht.
>Op 30 juni 1743 trouwde Wabe Douwes met Dieuwertje Lamberts. Wabe was een Fries en kwam uit Pingjum. Dieuwertje woonde aan de Akkerweg in Oosterland op het eiland Wieringen. Ze trouwden in de kerk van Oosterland. Tien jaar later eindigde het huwelijk in een tragedie. Wabe stierf op het schavot met een strop om zijn nek. Dieuwer werd gegeseld en voor vijf jaar verbannen. Dat gold ook voor Maartje Dirks, één van de dochters van Dieuwer uit een eerder huwelijk en de stiefdochter van Wabe Douwes. Haar verbanning duurde zeven jaar.
>Het is niet eens een enorme overdrijving dat Amsterdam als handelsstad begon met bier. Het biertolrecht dat de stad kreeg in 1323 was in ieder geval een belangrijke aanjager. Het verklaart ook dat Amsterdam – een stad waar de ingrediënten om te brouwen (schoon water, hop, gerst) niet direct beschikbaar waren – kon uitgroeien tot een bierstad van formaat. Want al snel werd de export van bier zo belangrijk dat het ging lonen toch bier te brouwen in die stad. Een grote afzetmarkt was immers gegarandeerd met al die schepen in de haven. Een goed voorbeeld van een brouwerij die bij uitstek voor de export werkte was brouwerij de Witte Haan.
>De Zaanstreek telde vroeger tal van cacao- en chocoladefabrieken. Heden ten dage wordt er nog wel cacao verwerkt, maar de chocoladefabrieken zijn inmiddels uit de streek verdwenen. Totdat De Euforij in Wormerveer de draad weer oppakte.
>