Soms zijn ze klein, soms juist heel groot. Soms staan ze aan een plein in een drukke stad, soms in het midden van een klein dorpshart. En in uitzonderlijke gevallen beperkt het zich tot een zoldertje. Geen gebouw zo divers als de kerk.
“Het was in tien minuten bekeken. Toen viel het dak naar beneden. Het was linke soep hoor.” Dat waren de nuchtere woorden van president-kerkvoogd Hendrik Timmerman nadat op 9 juni 1969 een brand de Sint-Maartenskerk in Oudkarspel compleet verwoestte.
>
3 min
Tussen 1722 en 1723 componeerde Johann Sebastian Bach (1685-1750) de Matthäus Passion, een muzikale expressie van het lijden en sterven van Christus zoals opgetekend door de evangelist Matteüs. Bach schreef de Matthäus Passion in opdracht van het stadsbestuur van Leipzig. Bachs meest bekende oratorium werd voor het eerst uitgevoerd in 1729 in de Luthers-Hervormde Thomaskerk te Leipzig. Het monumentale muziekstuk verkreeg niet direct bekendheid. Pas vijftien jaar later verscheen de partituur in de ons thans bekende vorm.
> 3 min
Oudere Alkmaarders herinneren zich nog het sombere gebouwencomplex onmiddellijk ten westen van de Grote of St.-Laurenskerk, dat ooit een Rijksopvoedingsgesticht voor jongens huisvestte. Tussen de kerk en de gebouwen van het gesticht was er een nauw straatje dat heel toepasselijk het Waaigat heette. Nadat de jeugdgevangenis in 1922 was opgeheven, bleven de gebouwen staan. Ze kregen nieuwe bestemmingen, onder meer als hoofdpostkantoor. Pas in de jaren zestig werd het sombere gebouwencomplex voor het grootste deel afgebroken. Het laatste stukje van het complex, de voormalige school van het gesticht, verdween overigens pas in 1982 bij de herinrichting van het gebied rond de Grote Kerk.
> 4 min
In de nacht van 18 op 19 november in het jaar 1421 raasde een zware noordwesterstorm langs de Nederlandse kust. In paniek vluchtten de inwoners van het dorpje Petten de kerk binnen, in de hoop daar redding te vinden. Tevergeefs. Na het doorbreken van de zanddijk werd de kerk verzwolgen door de ziedende zee. De ramp kostte het leven aan 400 Pettenaren.
> 2 min
Het is een wat wonderlijk gebouw voor een bibliotheek. Erg hoog en inefficiënt ingedeeld. Maar het is er altijd wel erg licht dankzij een brede glazen wand met zicht op een waterpartij. Welkom in de enige kerk die Gerrit Rietveld heeft ontworpen. Gebouwd in 1965 en sinds 1984 de bieb van Uithoorn. In de vroegere kosterswoning houdt tegenwoordig een fysiotherapeut praktijk en in de vroegere fietsenstalling vind je de Wereldwinkel.
> 3 min
De oud-katholieke kerk-St.-Vitus werd in 1889 aan het Melkpad gebouwd, naar een ontwerp van de architect P.A. Weeldenburg. De nieuw gebouwde kerk verving de Achterhofsekerk, een schuilkerk aan de rand van het dorp.
> 3 min
De statige St.-Vituskerk aan de Hilversumse Emmastraat uit 1891-1892 werd begin twintigste eeuw al te klein. De bisschop van Utrecht verzocht pastoor M.J. Schräder een parochie voor de nieuwe arbeiderswijk ‘over ’t spoor’ op te zetten. Pastoor Schräder pakte zijn opdracht voortvarend aan. Hij ging op zoek naar een geschikt stuk grond en stuitte op een veldje vol met hakhout en dennetjes dat eigendom was van de notarisfamilie Perk. Op slinkse wijze kocht de slager Peet, tevens wethouder, voor de nieuwe parochie de 1,2 hectare grond aan voor 42.000 gulden.
> 2 min
De Grote of St.-Laurenskerk is gebouwd in de periode 1470 tot 1520 en geldt als een van de meest zuivere voorbeelden van de Brabantse gotiek in Holland. De kerk is gebouwd voor de rooms-katholieke eredienst en had een rijk versierd interieur. Het hoogaltaar schitterde met een drieluik van Maarten van Heemskerk.
> 1 min
Als een baken staat de Sint Urbanuskerk in het open polderland. De huisjes van Nes aan de Amstel kruipen veilig tegen de stoere kerk aan. ’s Avonds lijkt de verlichte kerk wel een vuurtoren aan de Amstel. Met dank aan bouwpastoor Van Zanten en aan architect Jozef Cuypers die in Nes zijn eerste grote project realiseerde. Iets verderop, in Bovenkerk, staat de Urbanuskerk van vader Pierre Cuypers. In de kerk van junior is de invloed van Cuypers sr. nog te bespeuren.
> 3 min
Een eerste begin met het bouwen van de historische kerk is al gemaakt in de middeleeuwen. De toren staat er sinds de dertiende eeuw, en heeft vele gedaanteveranderingen ondergaan. Uiteindelijk kreeg de kerk haar huidige gedaante, maar niet vanwege architectonische overwegingen. Iets triviaals als geldgebrek bepaalde dat de kerk voortaan een stompe toren zou hebben.
> 2 min
Achter het Westerpark in Amsterdam ligt een oase van rust. De begraafplaats Sint Barbara, vernoemd naar de heilige Barbara, werd ooit buiten de stad aangelegd aan de Spaarndammerdijk. Inmiddels is zij aan alle kanten omringd door de bebouwde kom. Dat maakt deze begraafplaats een geliefd oord voor stiltezoekers.
> 2 min
In 1306 werd de Oude Kerk, toen een nieuw gebouw van steen, door de bisschop van Utrecht gewijd aan Sint Nicolaas. Dit pronkstuk van de stad is in de eeuwen die volgden vele malen uitgebreid, verfraaid en, in de tweede helft van de twintigste eeuw, grootscheeps gerestaureerd.
> 3 min
Wie zeshonderd jaar geleden over de Zeedijk richting Amsterdam liep, vond op de plek waar nu nog de steeg genaamd Sint-Olofspoort op de dijk uitkomt de grens van de stad. Want dit straatje liep door de Sint-Olofspoort, een van de drie toegangspoorten die Amsterdam rond 1400 had.
> 3 min
Op de plek waar de Nieuwendijk afbuigt naar het westen liep rond 1300 de Zeedijk langs het IJ. In 1988 werden hier, tussen de Nieuwendijk en de Prins Hendrikkade, twee bioscopen en een aantal huizen afgebroken voor uitbreiding van Hotel Victoria. Dit maakte archeologisch onderzoek van een oud havenkwartier mogelijk.
> 3 min
Traditiegetrouw werd bij de doopsgezinden begin november en met Pasen gedoopt. En een bewijs van goed gedrag was dan nooit weg. Zo ook bij de Doopsgezinde Gemeente in Haarlem in november 1859. In dat jaar werd de doop aan een ‘dopeling’ geweigerd wegens een begane misstap.
> 1 min
De eerste helft van de twintigste eeuw was de tijd van de verzuiling in Nederland. Elke zuil had zijn eigen instellingen. Als je katholiek was, deed je louter zaken met katholieken en mocht je alleen trouwen met iemand uit een katholiek nest. Een socialist las uitsluitend ‘de rooie krant’ en was lid van de PvdA en de VARA. Een protestant kocht zijn brood nooit bij een katholieke bakker en voetbalde bij een protestantse vereniging. Toch mocht de ongelovige Hannes van Harskamp de kerk in Oterleek bouwen.
> 2 min
In het dorpje Noordeinde hebben ze de drie-eenheid – kerk, pastorie (1862) en kosterswoning (1881) – weten te behouden. Tegenwoordig is dat een zeldzaamheid. De Vermaning in Noordeinde is dan ook niet voor niets een rijksmonument. De geschiedenis van de Vermaning is nauw verbonden met de familie Blaauw. Nazaten van deze familie wonen nog altijd in het dorp.
> 3 min
In Graft is geen kerk te bekennen. Het eeuwenoude raadhuis siert de dorpsstraat en daarnaast is het leeg. Zo lijkt het. De onoplettende voorbijganger loopt of fietst er zo langs. Maar de sporen van de kerk zijn gelukkig behouden gebleven.
> 3 min
Jan II van Egmont, ook wel Jan met de bellen genoemd, strijdt wat af gedurende zijn leven. Zijn bijnaam krijgt Jan tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten. En de vergroting van de Slotkapel van Egmond is te danken aan een ruzie waar Jan bij betrokken is. Ruim 500 jaar na zijn dood krijgt zijn grafzerk toch een ereplaats in de kapel.
> 3 min
‘De kleurrijke ramen van de Grote Kerk in De Rijp zijn een feest voor het oog, vooral als de zon schijnt. De glorie van de kerk wordt gevormd door de schitterende reeks van 23 gebrandschilderde ramen.’ Aldus een greep uit een van de lofzangen op de beglazing. De oorsprong van deze pracht gaat zes eeuwen terug naar slechts één houten kruis.
> 3 min