Urbanuskerk: baken in weids Amstelland

Als een baken staat de Sint Urbanuskerk in het open polderland. De huisjes van Nes aan de Amstel kruipen veilig tegen de stoere kerk aan. ’s Avonds lijkt de verlichte kerk wel een vuurtoren aan de Amstel. Met dank aan bouwpastoor Van Zanten en aan architect Jozef Cuypers die in Nes zijn eerste grote project realiseerde. Iets verderop, in Bovenkerk, staat de Urbanuskerk van vader Pierre Cuypers. In de kerk van junior is de invloed van Cuypers sr. nog te bespeuren.

3 min

Preekhuis

In Nes aan de Amstel kwamen eeuwen geleden in een groot woonhuis (‘preekhuis’) de rooms-katholieke gelovigen bijeen. Toestemming om een kerk te bouwen kwam in 1773. Van dat kerkje is de eerste steen nog te zien in een zijmuur van de huidige Urbanuskerk. Pastoor Martinus Andreas van Zanten kwam in 1886 naar Nes. Toen niet veel meer dan een buurtschap halverwege Uithoorn en Ouderkerk. Je kon er het beste per schip komen. In de winter viel met paard en wagen nauwelijks over de Amsteldijk te rijden. Desondanks kwamen gelovigen uit de verre omtrek hierheen. Boeren uit de Ronde Hoep roeiden de Amstel over. Een telling uit 1799 leert dat de r.k. kerk in Nes 480 lidmaten telde. Ter vergelijking: Bovenkerk noteerde toen 394.

Kerk in polderland. In een bocht van de Amstel ligt Nes, een dorpje dat beschutting zoekt onder de stoere toren van de Urbanuskerk. Deze foto dateert van voor 1930, omdat toen de Amsteldijk nog niet geasfalteerd was. Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Bouwplannen

Pastoor Van Zanten was nog niet in Nes gearriveerd of hij dacht al aan een nieuwe kerk. Hij maakte zich in korte tijd bijzonder geliefd en wist voldoende geld in te zamelen. Door de inkomsten optimistisch te schatten en de uitgaven bescheiden te presenteren, overtuigde de pastoor de kerkmeesters dat de parochie het grote project kon dragen.

Architect Jos Cuypers

Het vervallen gebouw ging tegen de vlakte. Jos Cuypers (zo’n 28 jaar oud) sloeg aan het tekenen voor een nieuwe kerk en pastorie. In 1889 kon de aannemer aan het werk en twee jaar later zegende bisschop Bottemanne deze Sint Urbanuskerk in. Het zal hem zijn opgevallen dat de hoofdentree van de kerk niet aan de Amsteldijk is. Je moet eerst langs de kerk lopen om bij de ingang te komen. Volgens oud kerkelijk gebruik ligt de hoofdas van het gebouw namelijk precies oost-west. De gelovigen in de kerk richten zich dus naar de plek waar de zon opkomt.

Bouwpastoor Van Zanten Pastoor Van Zanten bracht eind negentiende eeuw het geld bijeen om Nes de kerk te geven die er nu nog staat. Dit was het eerste grote project van architect Jos Cuypers. Beeld: collectie Stichting Vrienden van de Urbanuskerk.

Neogothische kruisbasiliek

Jos Cuypers had een driebeukige neogotische kruisbasiliek ontworpen met een vierkante toren. Op de spits zette de architect vrolijke hoektorentjes. In de kerk staat een communiebank uit 1860; deze bank heeft dus nog in de oude kerk dienst gedaan. Ook meeverhuisd is het beeld van de heilige Urbanus (222-230) dat rond 1870 is gemaakt.

Tegeltableaus

De aankleding van de kerk is vooral te danken aan pastoor Droog. In 1898 namelijk vertrok pastoor Van Zanten naar de Willibrorduskerk aan de Amsteldijk in Amsterdam. Ook daar wachtten hem bouwwerkzaamheden. Pastoor Droog tekende in 1899 de afbeeldingen die je op tegeltableaus in de kerk aantreft. In veertien staties is de kruisweg van Christus afgebeeld. Eén tegel is dwars aangebracht. Opzettelijk. Uit bescheidenheid, want mensenwerk kan nooit volmaakt zijn.

Stichting Vrienden van de Urbanuskerk spant zich in om dit rijksmonument als baken in Amstelland te bewaren.

Publicatiedatum: 21/06/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.