3 min

De Rijper Glazen

De haringbuis heeft een belangrijke plaats ingenomen in de geschiedenis van het dorp De Rijp en heeft veel bijgedragen aan de welvaart, getuige het gedicht dat geschreven is in het gebrandschilderde raam van ‘de visserij’: “De buijsen die hun vleeten schieten, Doen vele goede winst genieten, De welvart wordter door verbreijdt, Ghijsietse van het haringvangen, Weerkomen en naar huijs verlangen, Omdaer te brengen bezigheijt.”

Grote Kerk De Rijp, detail van één van de gebrandschilderde ramen.

Rood kruis in De Rijp

Voor 1467 staat in het dorp De Rijp een rood geverfd houten kruis. De gelovigen komen daar ’s avonds bijeen om het lof van Onze Lieve Vrouwe te zingen. Ook gaat het verhaal dat de vrouwen op die plek op vrijdagmiddag het lof komen bidden voor de behouden thuiskomst van hun vissersmannen.

De Rijp wordt handelsplaats

Op de plaats van het kruis wordt in 1467 een houten kapel gebouwd. Deze kapel is al spoedig te klein voor alle gelovigen en zestig jaar later komt er een grotere van steen. De Rijp groeit in de zestiende eeuw uit tot belangrijke handelsplaats. In korte tijd verandert het aanzien van het oorspronkelijke vissersdorp in een rijke plaats met deftige koopmanswoningen en fraaie burgerwoningen. Het krijgt de faam van ‘schoonste en heerlijkste dorp van gants Hollandt’ .

Elk raam is een geschenk

In de nacht van 6 op 7 januari 1654 legt een enorme brand een groot deel van het dorp, vol houten woon- en pakhuizen, in de as. De Nederlands Hervormde kerk wordt herbouwd op de oude fundering. In 1661 is de kerk met een nieuwe toren voltooid. Inwoners, besturen van omliggende gemeenten en particulieren schenken in de jaren 1655 tot 1666 in totaal 23 ramen aan de kerk. Glas was in die tijd bijzonder en duur. Elk raam – of glas – werd als het ware gesponsord. Ook vrouwen en kerkmeesters uit De Rijp schonken een glas. In elk glas is de schenker op de een of andere manier terug te vinden. Op vier ramen staat een religieuze voorstelling, andere laten het wapen van de stad en andere versieringen zien. Er is ook een raam waarop twee handeldrijvende kooplieden staan.

Teloorgang van gebrandschilderd glas

In de zeventiende eeuw wordt in veel Nederlandse kerken gebrandschilderd glas aangebracht. Glazeniers schilderen de voorstellingen op het blanke glas en branden het vervolgens in. Door oorlog en brand verdwijnen echter in de loop der tijd veel ramen. Of de glazen raken beschadigd door storm en vandalisme. Bovendien is glas van nature gevoelig voor verwering. In de meeste kerken verwijdert men de gehavende ramen uiteindelijk en worden ze door blank glas vervangen.

Uniek behoud van de Rijper Glazen

Ook in de Grote Kerk van De Rijp is de nodige schade aangericht, vooral door storm, verwering en baldadigheid. De vele restauraties in de loop der tijd, en de rapporten die daarover bewaard zijn gebleven, getuigen van de liefde van onze voorouders voor dit erfgoed. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de kerkramen zelfs op diverse plaatsen in veiligheid gebracht. Met elkaar heeft men zich in de afgelopen eeuwen veel moeite getroost om dit alles te bewaren. De Stichting Rijper Glazen doet dat tot op de dag van vandaag.

Auteur: Tanja Schermerhorn, regiocorrespondent ONH Noord-Kennemerland.

Bronnen

– De informatie voor deze tekst is mede te danken aan de medewerking en bijdrage van Joke Landman.

– Het boek ‘De stadt Alkmaer met haere dorpen. Door Gijsbert Boomkamp. Een beschrijving uit 1790 van historisch erfgoed in NH (2010, Stichting Uitgeverij NH i.s.m. Regionaal Archief Alkmaar).

– Het boek De kerken van de Rijp, 1985 Uitgeverij Luyten. Auteurs Jeanine Perrck en Kees Florie.

Publicatiedatum: 06/06/2011