2 min

Strandwal van Spaarnwoude

Dit gebied heet Spaarnwoude, wat betekent: bos bij de rivier het Spaarne. Vroeger was dit een moerasbos van wilgen-, elzen- en berkenbomen. De bodem bestaat uit veen en op dat veen ligt een strandwal. Het ontstaan van een strandwal is te vergelijken met het ontstaan van zandbanken die je zomers op het strand ziet: de branding stuwt het zand vanuit zee het strand op, waardoor er zandruggen op het strand worden gevormd. De strandwal van Spaarnwoude is zo ontstaan in de tijd van de kustvorming in het westen van Nederland, zo’n vijfduizend jaar geleden.

Spaarnwoude in de zeventiende eeuw. Links de kerk, rechts een gezelschap voor een herberg. Beeld: beeldbank Noord-Hollands Archief.

Kapel

Al vroeg in de middeleeuwen staat er een kapel in Spaarnwoude. Deze is van hout en staat naast de boerderijen van de bewoners. De hoofdkerk staat in Velsen en dat is de plek waar gedoopt en begraven kan worden. Rond het jaar 1200 wordt Spaarnwoude een zelfstandige parochie, wat betekent dat er vanaf dat moment gedoopt en begraven mag worden. De houten kapel wordt ook meteen vervangen door een nieuwe van hout of van steen, daar zijn de archeologen het niet over eens.

Duidelijk is in ieder geval dat er in romaanse bouwstijl een stenen toren is gebouwd van zo’n twintig meter hoog, met zogenaamde kloostermoppen. Deze kloostermoppen zijn gemaakt van ruw gebakken lokale klei. Vandaar ook dat we zeker weten dat de stenen toren in die tijd gebouwd is. Rond de kerk wordt een kerkhof aangelegd met een stenen muur eromheen en een gracht.

Kaart van Haarlemmerliede en Spaarnwoude, 1823. Links Spaarndam, rechts Spaarnwoude. Beeld: beeldbank Noord-Hollands Archief.

Stenen kruiskerk

Halverwege de vijftiende eeuw wordt de kerk verwoest door een brand na blikseminslag. De kerk wordt echter herbouwd als stenen kruiskerk. De toren wordt ook verhoogd en krijgt een stenen spits in gotische stijl. Het noodlot slaat al snel weer toe, dit keer zijn het de Spaanse troepen tijdens de belegering van Haarlem in 1573 die de kerk in brand steken. Alleen de stenen toren en de muren van de kerk blijven staan. De kerk wordt later hersteld en met riet bedekt. Een zware noorderstorm verwoest de kerk opnieuw halverwege de achttiende eeuw. De kerk verandert in een ruïne.

De na de Spaanse brandstichting vervallen kerk van Spaarnwoude, 1615. Beeld: beeldbank Noord-Hollands Archief.

De Stompe Toren

Het huidige kerkje is in 1764 gebouwd. De oude kerk wordt gesloopt en men bouwt een nieuwe, tegen de oude toren aan. Iets meer dan een eeuw later vindt men dat er nodig hersteld moet worden. De spitse toren wordt gesloopt evenals een verdieping van de toren. Het geld ontbreekt echter om te restaureren en zo wordt de toren alleen maar ingekort tot twintig meter en krijgt een dakje van hout en dakpannen. En zo is de toren aan zijn naam gekomen: De Stompe Toren.

Auteur: Eva van Dijk

De Stompe Toren. Beeld: beeldbank Noord-Hollands Archief.

Publicatiedatum: 16/06/2011