Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Kop Nieuwendijk en Sint-Jacobskapel archeologisch onderzocht

Op de plek waar de Nieuwendijk afbuigt naar het westen liep rond 1300 de Zeedijk langs het IJ. In 1988 werden hier, tussen de Nieuwendijk en de Prins Hendrikkade, twee bioscopen en een aantal huizen afgebroken voor uitbreiding van Hotel Victoria. Dit maakte archeologisch onderzoek van een oud havenkwartier mogelijk.

Middeleeuwse kades

Uit de diepste grondlagen zijn de vroegste activiteiten te reconstrueren. Die vonden plaats vanaf 1300, toen hier kades werden gebouwd waar zeewaardige schepen konden aanmeren. Amsterdam dreef in de veertiende eeuw handel met vele Europese landen, waaronder Frankrijk, Engeland en Polen. Daarheen werden onder meer kaas, boter, zout en vis geëxporteerd; de schepen kwamen terug met materialen en producten als hout, koren, bier, wijn, koper, glas en aardewerk.

De eikenhouten kadeconstructies, aangelegd rond 1300.

Op de achtergrond de Nieuwendijk.

De eikenhouten kadeconstructies, aangelegd rond 1300.De eikenhouten kadeconstructies, aangelegd rond 1300.

Landwinning

In de loop van de veertiende en vijftiende eeuw werd door landwinning op het IJ dit deel van de oever naar het noorden uitgebreid. Nog steeds meerden schepen aan en werd er onderhoud uitgevoerd, wat blijkt uit een klein onderzoek aan de Martelaarsgracht waar hars en breeuwsel werd gevonden, dat zelfs na eeuwen nog naar teer rook.

Huisplattegronden.

Onder het huis dat als vlak zichtbaar is op de achtergrond bleek een nog ouder huis te liggen. Die plattegrond telde drie kamers, waarvan op de foto twee zijn te herkennen.

Huisplattegronden.Huisplattegronden.

Houtkopers

In de vijftiende eeuw kwamen tussen de Nieuwendijk en het IJ (nu Prins Hendrikkade) steeds meer woonhuizen en werk- en opslagplaatsen voor handelaren in hout te staan. Langs de aangeplempte kades lagen grote hoeveelheden hout opgeslagen, dat van daaruit werd doorverkocht aan de Amsterdamse timmerlieden en scheepswerven. De houthandelaren waren welvarend, wat blijkt uit de inhoud van verschillende afvalputten. In de zeventiende eeuw kwamen in deze buurt wijnkooplieden te wonen. De houtkopers verschoven hun woon- en werkterrein naar de Haarlemmer Houttuinen, iets verder naar het westen.

De opgraving in 1988.

Een huisplattegrond wordt ingemeten en getekend.

De opgraving in 1988.De opgraving in 1988.

Houtskelet

Bij het vrijmaken van het terrein in 1988 was het een grote verrassing dat een van de huizen een houtskelet had uit ongeveer 1425. Dit was onzichtbaar omdat voorgevels vaker werden vernieuwd dan de rest van het huis. Zo kunnen achter zeventiende- en achttiende-eeuwse gevels veel oudere huizen schuilgaan. Het middeleeuwse huis is afgebroken, gelukkig erg zorgvuldig, zodat het in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen kon worden herbouwd.

De Sint-Jacobskapel en omgeving.

Op dit detail van de stadsplattegrond van Cornelis Anthonisz. uit 1544 is de Sint-Jacobskapel duidelijk herkenbaar. Rechts daarvan, tussen de Nieuwendijk en het IJ, de huizen van de houtkopers.

De Sint-Jacobskapel en omgeving.De Sint-Jacobskapel en omgeving.

Sint Jacobskapel

De rijke geschiedenis van deze plek omvat ook een middeleeuwse kapel. Uit archieven was bekend dat hier in 1435 de eenschepige Sint-Jacobskapel stond. Deze staat ook op de vroegste plattegrond van Amsterdam uit 1544. Daarop is goed te zien dat dit gebouw boven de huizen uitstak. Traditioneel begonnen pelgrims hier hun avontuurlijke tocht naar Santiago de Compostella. Na de Alteratie van 1578, waarbij Amsterdam in handen kwam van een protestants bestuur, werd deze kapel in beslag genomen en omgebouwd tot woonhuizen.

Stad in beweging

De aanleg van de Prins Hendrikkade en de Stationseilanden in de negentiende eeuw staat in de eeuwenoude traditie van landwinning op het IJ. En toen in de twintigste eeuw ruimte werd gemaakt voor uitbreiding van Hotel Victoria, betekende dat een verandering in bestemming zoals dat veel vaker was gebeurd. Het archeologisch onderzoek laat het veelzijdige verleden van deze plek zien, als een voorbeeld van hoe de stad al eeuwen in beweging is en in beweging blijft.

Publicatiedatum: 10/06/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.