3 min

Archeologisch onderzoek

In 1951 bleek dat eeuwenlang intensief gebruik zijn sporen had nagelaten, de Oude Kerk was te bouwvallig om voor het publiek open te houden. De uitgebreide restauratie die volgde duurde van 1955 tot 1979. Daarbij werd ook meerdere malen archeologisch onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de verschillende bouwfasen van de kerk, in het bijzonder de vroegste periode.

Een van de opgravingen binnen de Oude Kerk, van bovenaf gezien.

Boomkist

Een belangrijke vondst werd in 1963 gedaan, toen in de kerk op vier meter diepte een zeer oud graf bleek te liggen. Deze begraving in een boomkist is gedateerd in de dertiende eeuw, wat doet vermoeden dat vóór de bouw van de stenen kerk in 1300 hier in ieder geval een begraafplaats lag. Misschien stond er ook een kleine houten kerk.

Opgraving aan de Warmoesstraat en de Wijde Kerksteeg in 1983, gezien vanuit de toren van de Oude Kerk.

Houten huizen

De opgraving van middeleeuwse huisresten in 1983 naast de Wijde Kerksteeg gaf een idee van hoe deze buurt er in de dertiende eeuw uitzag. In 1250 stonden aan de dijk (Warmoesstraat) houten huizen van 10 x 3 à 5 meter. De mestkuilen die gevonden werden wijzen erop dat hier ook vee werd gehouden. Afgaande op de vondst uit 1963 lag achter de huizen een kleine begraafplaats. Uit de opgraving in 1983 is ook gebleken dat hier rond 1300 voor de bouw van een huis steen werd gebruikt. Daarmee is dit het vroegst bekende, gedeeltelijk stenen huis van de stad. Mogelijk stond het huis in verband met de kerk, die ook in deze tijd in steen werd gebouwd.

Een profiel van de opgravingput op het Oudekerksplein in 1997 met de rondom lopende kerkhofsloot. Boven de sloot zijn verschillende ophogingslagen zichtbaar.

Terp

Rond 1300 werd op het Oudekerksplein grond opgebracht om een terp aan te leggen voor de bouw van de stenen kerk. Dit was een hallenkerk van 41 meter lang en 18 meter breed. Ook werd rond 1300 een twee meter brede sloot gegraven, als begrenzing van het kerkterrein. Deze werd omstreeks 1350 alweer gedempt, toen het gebied verder werd opgehoogd voor een verbreding van de kerk. Tot in de zeventiende eeuw werd rond de kerk begraven. De begravingen in de kerk gingen door tot 1865.

De Oude Kerk op de plattegrond van Cornelis Anthonisz. (links) uit 1544 en van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625.

Oudekerkstoren

Het tegenwoordige uiterlijk van de kerk kwam tot stand door de grote uitbreidingen in de vijftiende en zestiende eeuw. Op de kaarten van Cornelis Anthonisz. en Balthasar Florisz. is goed te zien hoe het gebouw veranderde. Ook al lijken de twee afbeeldingen op elkaar, in de tijd tussen het maken van de kaarten is toch veel gebeurd. In 1566 werd een nieuwe torenspits gebouwd en in datzelfde jaar werden tijdens de Beeldenstorm door hervormingsgezinde gelovigen vele heiligenbeelden en altaren vernield. Nadat de stad in 1578 overging tot een protestants bestuur (Alteratie), veranderde de Oude Kerk van een katholieke in een protestantse kerk.

Sweelinck

Sinds de heropening in 1979 is het gebouw niet alleen weer als kerk in gebruik, er worden bijvoorbeeld ook concerten gegeven. Ook dat is een functie die de kerk al eeuwen heeft: zo speelde de componist J.P. Sweelinck tot zijn dood in 1621 graag in de avond op het orgel, terwijl de stadsbewoners binnen kwamen lopen om hiernaar te luisteren en met elkaar een praatje te maken. Sweelinck ligt in de kerk begraven en een modern borstbeeld herinnert aan hem.

De Stichting Vrienden van de Oude Kerk zet zich in voor cultuur in de kerk en organiseert geregeld tentoonstellingen en andere kunstprojecten.

Publicatiedatum: 10/06/2011