De Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar

De Grote of St.-Laurenskerk is gebouwd in de periode 1470 tot 1520 en geldt als een van de meest zuivere voorbeelden van de Brabantse gotiek in Holland. De kerk is gebouwd voor de rooms-katholieke eredienst en had een rijk versierd interieur. Het hoogaltaar schitterde met een drieluik van Maarten van Heemskerk.

1 min

Hostiewonder

De Grote Kerk trok in de zestiende eeuw vele pelgrims: in 1429 zou er in Alkmaar een hostiewonder hebben plaatsgevonden. Miswijn was veranderd in bloed. Tijdens de Beeldenstorm in 1566 werd het kerkinterieur behoorlijk beschadigd. De stenen beelden van de schutspatronen Laurentius en Matthias, hoog aan de buitenkant van het dwarsschip, bleven intact, maar de heiligenbeelden in de kerk werden vernield.

De kerkschilder Pieter Saenredam (1597-1665) bezocht Alkmaar verscheidene keren. In 1661 maakte hij een aantal perspectieftekeningen in de Grote of Sint Laurenskerk. In zijn atelier werkte hij die schetsen enkele jaren later uit tot dit omvangrijke schilderij. Beeld: Stedelijk Museum Alkmaar

Afbeelding van de zilveren reliekhouder van het Alkmaarse Heilig Bloed, ca. 1550. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Beeld van Laurentius boven het grote venster in het zuidertransept van de Grote Kerk. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Reformatie

Na 1572, toen Alkmaar zich aansloot bij de Opstand tegen het Spaanse gezag, werd de kerk ingericht voor de protestantse eredienst. Het kerkzilver werd omgesmolten, de altaren verwijderd, het altaarstuk van Maarten van Heemskerk verkocht en nieuwe meubels voor de protestantse eredienst aangeschaft. Vanaf januari 1573 verkondigden de predikanten Jan Arendsz en Pieter Cornelisz er het nieuwe geloof. De voormalige pastoor van de kerk, Eilard van Waterland, dook in september 1572 onder bij een kransbakker in de Langestraat. Na verraad werd hij op 5 september 1573, tijdens het Beleg, gevangen genomen en in december van hetzelfde jaar opgehangen op de Stenenbrug in Alkmaar, samen met de kapelaan van de kerk. Al snel kwamen er schilderijtjes in omloop waarop Eilard als ‘martyr Alcmariensis’ (martelaar van Alkmaar) was afgebeeld.