Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Sint-Olofspoort en Sint-Olofskapel

Wie zeshonderd jaar geleden over de Zeedijk richting Amsterdam liep, vond op de plek waar nu nog de steeg genaamd Sint-Olofspoort op de dijk uitkomt de grens van de stad. Want dit straatje liep door de Sint-Olofspoort, een van de drie toegangspoorten die Amsterdam rond 1400 had.

Stadspoort met poorthuis

De Sint-Olofspoort werd gebouwd tussen 1370 en 1380 over een gracht heen die was aangelegd voor verdediging van de stad en voor afwatering van het overtollige water vanuit het achterland op de Amstelmonding. Voor de wachters was er een poorthuis, op de plek waar nu een café gevestigd is (op de hoek met de Nieuwebrugsteeg, nummer 15). In de vijftiende eeuw werd de gracht gedempt en werd naast de poort een kapel gebouwd.

Een greep uit de vondsten: het drink- en kookgerei van de poortwachters.

Een greep uit de vondsten: het drink- en kookgerei van de poortwachters.Een greep uit de vondsten: het drink- en kookgerei van de poortwachters.

Stortkokers

Op de plek van het voormalige poorthuis en de kapel is in 1969-1970 een opgraving uitgevoerd. In de voormalige gracht werden op twee plekken veel vondsten aangetroffen. Precies daarboven bleken twee stortkokers in de muur van het poorthuis te zitten. Hierdoor gooiden de poortwachters hun afval en etensresten in de gracht. De vondsten boden een mooie kans om te onderzoeken hoe de wachters leefden.

Steengoed en aardewerk

Het drinkgerei bestond uit kannen, bekers en drinkschaaltjes van steengoed, een zeer hard gebakken soort aardewerk dat in het Duitse Rijnland werd geproduceerd. Deze voorwerpen kwamen uit Siegburg en Langerwehe. Verder waren er schalen en borden van het zachtere, roodbakkend aardewerk, dat in Amsterdam was gemaakt. Aanwijzing voor de aanwezigheid van een pottenbakker in de stad rond 1400 komt van het productieafval dat is opgegraven aan de Prins Hendrikkade.

Etensresten

Uit onderzoek naar de voedselresten blijkt dat hier rund-, varkens- en schapenvlees werd gegeten. De grote hoeveelheden schubben en graten wijzen op de consumptie van vele soorten zoet- en zoutwatervis. Onderzoek naar pitten wees uit dat hier als fruit kersen, pruimen, druiven en bramen werden gegeten. Opvallend genoeg zijn er geen pitten van appels en peren gevonden.

De ridderhelm (of klapvizier) is opgegraven naast het poorthuis in 1969.

De ridderhelm (of klapvizier) is opgegraven naast het poorthuis in 1969.De ridderhelm (of klapvizier) is opgegraven naast het poorthuis in 1969.

Gebruiksvoorwerpen

Er zijn veel verschillende gebruiksvoorwerpen opgegraven. Een schaakstuk, speelschijven, bikkels en een kegelspel vertellen ons iets over het tijdverdrijf van de wachters tijdens hun dienst in de poort. Andere bijzondere vondsten zijn bijvoorbeeld een ridderhelm, tollen en een houten duif. Die laatste werd gebruikt als speelgoed of als oefenstuk om op te schieten door leden van de schutterij.

Tekening van de opgraving van de Sint Olofspoort.

Rechts van het poorthuis, in de voormalige stadsgracht, lagen de vele vondsten.

Tekening van de opgraving van de Sint Olofspoort.Tekening van de opgraving van de Sint Olofspoort.

Gevangenis

In 1425 breidde Amsterdam uit met de Singel, Kloveniersburgwal en de Geldersekade. Daarmee kwam de poort binnen de nieuwe omwalling te liggen, en kreeg hij een nieuwe bestemming als gevangenis. In 1618 werd de voormalige poort gesloopt en werden hier huizen gebouwd.

Sint-Olofskapel

Direct tegen de voormalige poort werd rond 1440 op de gedempte gracht de Sint-Olofskapel gebouwd. Na een verwoestende brand in 1966 was weinig meer dan de zevemtiende-eeuwse gevel intact, waardoor archeologisch onderzoek mogelijk werd. In 1991 werd de binnen de kapelmuren gelegen Jeruzalemkapel opgegraven. Deze werd in 1490 aan de Zeedijk gebouwd en bevatte de fundering van nog meer bebouwing. De vorm daarvan wijst erop dat hier een kopie stond van het twaalfde-eeuwse Heilige Graf in Jeruzalem. Zo konden Amsterdammers hun eigen, nagebouwde graf van Christus vereren.

Opgraving van de Jeruzalemkapel in de Sint-Olofskapel.

Binnen de cirkel de restanten van de Jeruzalemkapel. Op de voorgrond begravingen die onder de zerkenvloer tevoorschijn kwamen.

Opgraving van de Jeruzalemkapel in de Sint-Olofskapel.Opgraving van de Jeruzalemkapel in de Sint-Olofskapel.

Alleen naar wie de poort is vernoemd, is nog niet helemaal zeker. Misschien de middeleeuwse, Noorse koning Sint Olaf, waarmee Amsterdammers dankzij handelscontacten bekend waren. Het is ook mogelijk dat hier Sint Odulphus werd vereerd, de beschermheilige van dijken.

Publicatiedatum: 10/06/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.