Doopsgezind Kerkboek

Na de grote brand in De Rijp in 1654 verhuizen er veel Rijper doopsgezinden naar het dorpje Noordeinde. Hier maken zij de helft van de bevolking uit. Mede daardoor spelen de doopsgezinden in de geschiedenis van het Noordeinde van Graft een belangrijke rol.

Het Kerckenboeck dat bewaard is gebleven getuigt daarvan. In dit grote boek zijn alle namen van doopsgezinde Noordeinders vermeld met data van geboorte, doop, trouwen en overlijden. Het is handgeschreven en nauwgezet bijgehouden vanaf de eerste gezamenlijke godsdienstoefening, in 1655, tot het laatste kerkjaar 1981.

Vermaanhuis Noordeinde

Doopsgezinden noemen hun kerk doorgaans ‘het vermaanhuis’ en hun voorganger noemen ze ‘de vermaner of leraar’. Het woord vermaning is bedoeld in de betekenis van aanmoediging en doelt niet -zoals velen denken – op een waarschuwing of opgeheven vingertje.

In de beginperiode van de religieuze beweging van Menno Simons woonden volgelingen, bekend als de doopsgezinden uit De Rijp en het Noordeinde van Graft, ‘predikatien bij nacht ende bij ontyden’ bij. Ze kwamen bijeen op De Matten, een klein eilandje in de toen nog niet ingepolderde Schermer. Zelfs bij ‘zware storm van weder en wint’ voer men er naartoe om Gods woord te horen.

Eerste steen Vermaning Noordeinde

Op de huidige locatie van de Noordeinder Vermaning staat tot 1815 een houten kerkgebouw. In 1874 is de Vermaning van steen gebouwd zoals we die nu zien. Tussen de houten en stenen versie wordt aan de overzijde een Vermaning betrokken. Hoewel deze kerk ook voornamelijk uit hout bestaat, is er op een bewaard gebleven gedenksteen toch sprake van een eerste steenlegging:

Kornelis Blaauw legde den eersten steen,
Aan dit kerkgebouw beneên,
Oud 10 jaren 9 maanden,
Op den achttienden van Maart,
Van Messias’ komst op aard,
1815

De gedenksteen ligt nog altijd op het betreffende perceel voor de woning, die er intussen is gebouwd. Als kerk doet de Vermaning dienst tot 1981. Tegenwoordig wordt het gebouw beheerd door de Stichting De Noordeinder Vermaning en gebruikt voor concerten, exposities en als buurthuis voor de Noordeinders.

Elf generaties Blaauw

Het is niet verwonderlijk dat juist Kornelis Blaauw de eerste steen mag leggen. Hij is een telg uit een voornaam geslacht op het Noordeinde. Zijn vader heeft een belangrijke positie in de doopsgezinde dorpsgemeenschap. Deze koopman Jacob Jansz en zijn vrouw Guurtje de Vries beginnen hun huwelijk al rijk door aanzienlijke nalatenschappen van de wederzijdse ouders. Ze worden gedurende hun leven almaar rijker door een goedlopend bedrijf, waarbij onder andere de toelevering aan de scheepvaart een belangrijke rol speelt. Jacob en Guurtje zorgen met hun grote schare van negen kinderen, waarvan er zeven in leven blijven, voor de verdere afstammelingen Blaauw.

Blaauwen op het Noordeinde

Sinds 1699 wonen er al Blaauwen op het Noordeinde. De eerste vestigde zich op de Grote Lijnbaan (de touwslagerij). Gedurende de Noordeinder geschiedenis behoren de Blaauwen tot de gegoeden van het dorp. Velen van hen bekleden belangrijke posities in het dorpsbestuur of in de doopsgezinde kerk. Verder komen er veel veehouders voor onder de Blaauwen. Zoals ook de voorlopig laatste nazaat die er anno 2011 woont en inmiddels de elfde generatie vertegenwoordigt.

Auteur: Tanja Schermerhorn, regiocorrespondent ONH Noord-Kennemerland.

Bronnen

– De informatie voor deze tekst is mede te danken aan de medewerking en bijdrage van Weyert de Boer, Oudheidkundige Vereniging ‘Het Schermereiland’.

– Enkele geschriften van Adriaan Blaauw.

– www.noordeindervermaning.nl.

– Het boek ‘De stadt Alkmaer met haere dorpen. Door Gijsbert Boomkamp. Een beschrijving uit 1790 van historisch erfgoed in NH (2010, Stichting Uitgeverij NH i.s.m. Regionaal Archief Alkmaar).

Publicatiedatum: 06/06/2011