3 min
De Achterhofsekerk: schuilkerk ‘achter de hoven’
Eind zeventiende eeuw werd de schuilkerk Achterhofsekerk gebouwd. De kerk werd zo genoemd omdat zij ‘achter de hoven’ lag, dat betekent ‘achter de boerderijen’. Het was een moeizame weg om naar de kerk te gaan. De weg was onverlicht, dus donker, en onverhard. Vooral als het regende was het een en al bagger. Dankzij tekeningen van Maarten Betlem weten we hoe de Achterhofsekerk op de hoek Laarderweg met het Korte Achterom (nu hoek Stationsstraat en Koninginneweg) er uitzag.
De kerk met pastorie was gebouwd in een boerderijachtige stijl. In de tuin stond een zonnewijzer. Het complex werd omgeven door een muur met een ingangshek en een klopjespoort. Klopjes of kwezels waren ongehuwde katholieke vrouwen die de kuisheidsgelofte hadden afgelegd. Het luiklokje midden op de nok van het dak werd geluid door de pastoor als er onraad dreigde. Omdat de kerk zo afgelegen lag, had het dorpsbestuur aan koning Lodewijk Napoleon om een speciale vergunning hiervoor gevraagd.
De Achterhofsekerk, getekend door Maarten Betlem.
Een nieuwe tijd, een nieuwe kerk
In 1766 woedde er een grote dorpsbrand in Hilversum. Naar schatting gingen hierbij meer dan 200 huizen verloren. De wederopbouw van het dorp duurde vele jaren. Na deze brand was het oude dorp voor altijd verdwenen en brak een nieuwe tijd aan. Niet alleen boerderijen, maar ook grote, strakke en statige huizen van fabrikanten werden gebouwd en gaven Hilversum een heel ander aanzien. In de tweede helft van de negentiende eeuw kwamen daar de villaparken aan de westkant van het dorp bij.
Kenmerkend voor de nieuwe tijd was ook de komst van de Oosterpoorlijn in 1874. De Achterhofsekerk lag pal aan de spoorlijn. Ten behoeve van de aanleg van het spoor was de pastorietuin met theekoepeltje of tuinhuisje onteigend. Pastoor Gerardus Gul ondervond veel last van het lawaai van de stoomtrein, vooral tijdens de erediensten. Een voordeel van alle ontwikkelingen en vernieuwingen in Hilversum was wel dat de kerk beter bereikbaar werd.
Maar een nieuwe kerk kon niet lang uitblijven. In 1889 werd de Achterhofsekerk vervangen door een kerk met grandeur: de oud-katholieke kerk St.-Vitus aan het Melkpad naar een ontwerp van de architect P.A. Weeldenburg.
Oud-katholieke St.-Vituskerk, voorgevel.
Ontwerp van de oud-katholieke kerk
In 1887 werd architect P.A. Weeldenburg uitgenodigd door pastoor Gul en kerkmeester C.A. de Jongh voor een eerste bespreking in Hilversum. Om ’s avonds voor zessen weer terug te zijn in zijn woonplaats Rotterdam moest hij met de trein van 12:40 uur weer vertrekken! De architect was toen 38 jaren jong. Hij voelde zich buitengewoon aangetrokken tot de stijl van de renaissance en de barok en had daarvan ook inspirerende voorbeelden gezien tijdens buitenlandse (studie)reizen. Met grote voortvarendheid sloeg hij aan het tekenen. Hij ontwierp een driebeukige neobarokke kruisbasiliek met een 32 meter hoge koepeltoren op de kruising. De kerk en de bijbehorende pastorie hebben een grote zeldzaamheidswaarde. Het zijn twee van de zeer weinig overgebleven gebouwen in Nederland die in deze stijl zijn uitgevoerd. De voorgevel van de kerk heeft twee rijen zuilen en een fronton en boven de ingang staat een groot Christusbeeld. De kerk is van binnen rijk versierd met stucwerk.
Oud-katholieke St.-Vituskerk, interieur.
Aan het Melkpaadje
De nieuwe kerk en pastorie werden gebouwd aan het smalle ‘Melkpaadje’ aan de rand van het dorp. Het pad voerde langs akkers en koren- en boekweitvelden. Het pad was genoemd naar de vele (melk)boeren die met hun hitten naar de Meent en de weilanden bij de Gooise Vaart trokken. De voornaamste reden dat de nieuwe kerk op deze locatie verscheen was dat een parochiaan, de heer E. Nieuwenhuizen, grond aan dit pad afstond voor het te bouwen complex.
De Oud-Katholieke Kerk
De kerk aan het Melkpad is een oud-katholieke. De Oud-Katholieke Kerk, ook wel de Kerk van Utrecht genoemd, ontstond in 1723 na een breuk met de Rooms-Katholieke Kerk vanwege andere opvattingen over spiritualiteit en kerkstructuur en ontwikkelde zich als een kritisch en progressief kerkgenootschap. Zo gebruiken de oud-katholieken geen Latijn in de liturgie, kennen ze geen verplicht celibaat en is het (drievoudig) ambt (van Christus) opengesteld voor vrouwen.
Auteur: Lotte Veneman
Bronnen:
- Maria Blom-Blokland, Vitale kerk II. Geschiedenis van de Sint-Vitus aan het Melkpad 1889-1989, Hilversum 1989.
- A.H. Meijer, Straatnamenboek van Hilversum, Amersfoort 1988.
Publicatiedatum: 07/07/2011
Vul deze informatie aan of geef een reactie.