Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Religie

Soms zijn ze klein, soms juist heel groot. Soms staan ze aan een plein in een drukke stad, soms in het midden van een klein dorpshart. En in uitzonderlijke gevallen beperkt het zich tot een zoldertje. Geen gebouw zo divers als de kerk.

Verhalen

De ‘nieuwe Jodenbuurt’ van Amsterdam

De Kastelenstraat in Amsterdam Buitenveldert is tegenwoordig hét joodse winkelgebied. In Buitenveldert hebben zich, net als in Amstelveen, al sinds de jaren zestig veel joodse gezinnen gevestigd. Er zijn voorzieningen als joodse scholen, synagogen – en natuurlijk winkels. Naast Laromme, de enige koosjere bakkerij van Nederland en de aloude firma Mouwes, zijn er verschillende restaurants gevestigd. Verder zijn bij de Buitenveldertse filialen van de landelijke supermarktketens sinds enkele jaren verschillende koosjere producten te krijgen.

>

De joodse keuken als bindmiddel

Het kookboek voor de joodse keuken doet meer om de joden bij elkaar te houden dan de Heilige Thora,’ schreef auteur Meyer Sluyser (1901-1973). Aan het einde van de negentiende eeuw waren de joden in Nederland na een proces van meer dan een eeuw relatief goed geïntegreerd in de verschillende bevolkingslagen en beroepssectoren. Dankzij onder andere de diamantindustrie was er een klasse van meer gegoede joodse arbeiders ontstaan. Aan de Nieuwe Uilenburgerstraat opende diamantslijperij Boas in 1897 zijn nieuwe fabriek. Het bedrijf van de gebroeders Boas was op de oude locatie aan de Nieuwe Keizersgracht uit zijn voegen gegroeid. Met de nieuwe fabriek werd Boas in een klap de grootste diamantslijperij in Amsterdam met 650 mensen in dienst. Sinds 1990 is Gassan Diamonds gevestigd in deze historische diamantslijperij aan de Uilenburgerstraat.

>

Pesach

Een prent uit 1725 laat zien hoe de viering van Pesach op sederavond bij de Portugees-Joodse familie Alvaro Nunes da Costa er aan toeging. De familie woonde op de Nieuwe Herengracht 49, niet ver van de synagoges bij het Waterlooplein. De viering van Pesach (Pasen) herinnert aan de uittocht uit Egypte. In de Tora wordt in het boek Exodus verteld dat Mozes de opdracht van God kreeg om de joden uit Egypte te leiden. De Farao wilde de joden, die als slaafgemaakten leefden, niet laten gaan. Pas nadat er tien plagen over Egypte gekomen waren, liet hij de joden vrij. Het is een opdracht om het verhaal van de uittocht uit Egypte van generatie op generatie over te leveren.

>

Gebedshuizen en vleeshallen

Een joodse gemeenschap heeft koosjere slachters en slagers nodig. In Amsterdam werd aanvankelijk door Portugese slachters volgens de religieuze voorschriften geslacht bij een Hollandse slachter. Later werd een houten vleeshal gehuurd, en in 1648 liet de Portugees-joodse gemeente een eigen vleeshal bouwen die tot 1815 in gebruik bleef.

>

De Asjkenazische keuken

De hedendaagse joodse keuken in Nederland is sterker verbonden met de Asjkenazische dan met de Sefardische keuken. Joden die uit Centraal- en Oost Europa naar de Republiek kwamen, namen naast hun religieuze tradities ook verschillende culinaire gebruiken met zich mee. De term ‘Asjkenazisch’ (afgeleid van het Hebreeuwse Asjkenaz – Duitsland) wordt gebruikt voor alle joden die afkomstig zijn uit het gebied dat zich uitstrekt van het noorden van Frankrijk tot en met Oost-Europa. De spreektaal van de Asjkenazische joden was het Jiddisj, een Germaanse taal met Hebreeuwse en Slavische woorden, geschreven in Hebreeuwse lettertekens. In 1670 bouwden de Asjkenaziche Joden een synagoge op de Deventer Houtmarkt, het huidige Jonas Daniël Meijerplein. Deze 'Grote Synagoge' maakt vanaf 1987 onderdeel uit van het Joods Historisch Museum.

>

Koosjer in het kort

Het jodendom kent, zoals vele culturen, voedselvoorschriften. Het stelsel van joodse voedselvoorschriften is alleen al vanwege zijn uitvoerigheid vrijwel uniek. Voedsel is volgens de joodse traditie koosjer indien het door soort en bereidingswijze voor consumptie 'geschikt' is (Hebreeuws: kasjeer). De regels van het kasjroet (de joodse spijswetten) zijn hoofdzakelijk gebaseerd op voorschriften uit twee hoofdstukken uit de bijbel, Leviticus 11 en Deuteronomium 14, en later verder uitgebreid. Lekker Joods. Een wereld op tafel kwamen onder andere de spijswetten en typisch joodse gerechten aan bod. De tentoonstelling was te zien in het Joods Historisch Museum t/m 5 mei 2013.

>

Van kompas naar kansel

De geschiedenis van de voormalige Gemeentelijke Zeevaartschool Texel, 1913-1933, vastgelegd in verhaalvorm. De levensloop van een bijzondere leerling, Piet Lugtigheid: van stuurman tot dominee.

>

Oude begraafplaats Ruïnelaan

Na 1850 werd de noodzaak voor een nieuwe begraafplaats in de gemeente Bergen steeds groter. Er werd gevreesd dat het bestaande kerkhof niet meer genoeg ruimte zou bieden, omdat de bevolking was gegroeid. Er was echter geen grond beschikbaar voor een nieuwe begraafplaats. Hierop deed Jan Jacobus Henricus van Reenen, de heer van Bergen, een aanbod aan de gemeente. Hij wilde een stuk grond afstaan of voorwaarde dat deze geen andere bestemming mocht hebben dan die van een algemene begraafplaats. Hier ontstond de Oude Begraafplaats aan de Ruïnelaan, een bijzonder monument.

>

Koeien in de kerk

In het Honig Breethuis hangt een schilderij met een merkwaardig onderwerp: koeien die in een kerk bijeen worden gebracht. Het schilderij geeft een benarde episode uit de geschiedenis van Zaandijk weer. Zowel de inwoners als het vee zochten hun toevlucht in hoger gelegen kerkgebouwen.

>

Een idool van hout

Was de vondst van de vroegmiddeleeuwse waterputten bij Heiloo al een verrassing, nadere beschouwing van de archeologische vindplaats heeft nog een unieke vondst opgeleverd. Uit een van de putten kwam de kop van een houten afgodsbeeld tevoorschijn.

>

De stompe toren van Ransdorp in Waterland

Al eeuwenlang domineert de stompe toren van Ransdorp het weidse landschap van Waterland. Hoewel het dorp zelf nooit een directe verbinding met open water heeft gehad, was het gebouw een oriëntatiepunt voor schepen op de Zuiderzee en het buiten-IJ. Dag én nacht.

>

De Joodse Begraafplaats in Muiderberg

De Joodse Begraafplaats in Muiderberg is de op één na oudste joodse begraafplaats van Nederland, na de Portugese Begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel. De begraafplaats in Muiderberg behoort toe aan de Hoogduitse joden en stamt al uit 1639 toen de Amsterdamse Hoogduitse joden voor het eerst grond aankochten bij de Muiderberg. Echt sprake van een begraafplaats was er waarschijnlijk vanaf 1642. Vanaf die tijd is de begraafplaats steeds verder uitgebreid.

>

Kerk aan zee

Aan het einde van de Zeedijk tussen Muiden en Muiderberg ligt de laatgotische Kerk aan Zee, die hier werd gebouwd rond 1350. De kerk heeft niet altijd zo dicht bij het water gestaan, maar door vele stormen kwam de zee steeds dichterbij, zoals in 1916, toen in één keer 100 meter van de kust werd afgeslagen. De aanleg van de dijk tussen de Zuiderzee en de kerk heeft erger kunnen voorkomen.

>

Handwegkerk, eerste gereformeerde kerk Amstelveen

Aan de Handweg tussen het Oude Dorp van Amstelveen en Bovenkerk staat de Handwegkerk. Als gebouw niet zo opvallend maar wel een kerk met geschiedenis. Het is de eerste gereformeerde kerk op Amstelveense bodem. Maar de toekomst is onzeker.

>

Vanaf A9 zie je de Annakerk

Rijdend over de A9 ziet men in Amstelveen een kerk met een opvallende spitse kerktoren. Dit is de rooms-katholieke Annakerk. Of eigenlijk was, want in 2011 is de kerk aan de eredienst onttrokken. Nu is het ANNA.

>

Een mikwe in de Nieuwe Synagoge

Het synagogencomplex aan het Jonas Daniël Meijerplein, nu het Joods Historisch Museum, vormde vanaf de 17e eeuw het hart van de joodse religieuze gemeenschap in Amsterdam. Voor een uitbreiding van het museum in 2007 werd de kruipruimte van de Nieuwe Synagoge verdiept. Om meer te weten te komen over de indeling en het gebruik van het gebouw, heeft Bureau Monumenten en Archeologie er archeologisch onderzoek uitgevoerd. Daarbij werd een mikwe, een bad voor rituele reiniging ontdekt.

>

De verborgen Oosterkerk

De Westerkerk is misschien wel de bekendste kerk van Amsterdam. En ook kennen de meeste mensen wel de Zuiderkerk. Iets minder bekend is de Noorderkerk, maar velen zullen wel op de Noordermarkt zijn geweest om plaats te nemen in één van de vele cafés in de Jordaan of om te winkelen op de lappenmarkt. Maar de Oosterkerk, die is er ook nog.

>

Buitenplaats Het Klooster

De voormalige buitenplaats Het Klooster in Heemstede valt nu vooral op door het enorme kloostergebouw met koepel uit de jaren 1920. Van de oude buitenplaats is weinig meer over. Op het terrein zijn nu een appartementencomplex en een school gevestigd en is daarom officieel niet openbaar toegankelijk.

>

Voormalige kosterswoning van Koogse vermaning

Een bakstenen onderpui, voorzien van een houten topgevel met uitgeschulpte windveren. Het pandje is een fraai voorbeeld van een arbeiderswoning uit het begin van de 18e eeuw, bouwjaar 1704/1705. Het stond aan de Lagedijk, ten noorden van de doopsgezinde kerk in Koog aan de Zaan.

>

De oudste kerk in de Hoornse binnenstad

De Noorderkerk is het oudste kerkgebouw in de Hoornse binnenstad. Het was oorspronkelijk een katholieke kerk gewijd aan Maria en droeg daarom de naam Maria- of Vrouwekerk. Aan de stichting van de kerk zijn opmerkelijke verhalen verbonden. Zo gaat het verhaal dat de molenaar Claes en zijn vrouw een Mariabeeld zagen verschijnen boven de woning van Claes Doedesz. Nadat hij geweigerd had zijn huis te schenken voor de bouw van een kerk stierf hij enkele dagen later aan de pest. Zijn bang geworden weduwe stemde toen als nog in.

>