Noord-Holland was lange tijd rijk aan buitenplaatsen. De welvaart van de stedelijke elite gaf in de zeventiende en achttiende eeuw een enorme impuls aan de aanleg van buitenhuizen, tuinen, parken en bossen. De buitenplaatsen die de tand des tijds overleefden, worden nu bijna allemaal beschermd door de monumentenstatus. Een aantal is bezit geworden van natuurorganisaties als Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten, maar een groot deel van de buitenplaatsen is (weer) in privébezit gekomen.
Meer informatie over bestaande buitenplaatsen is te vinden op de website van stichting Kastelen Buitenplaatsen Landgoederen (sKBL).
Wandelbos Groenendaal zal op de wandelaar overkomen als een natuurgebied met prachtige bossen. Maar ook hier hebben we te maken met een voormalig buitenplaatsterrein. Het huidige wandelbos Groenendaal heeft zijn naam te danken aan de vroegere buitenplaats Groenendaal. Het omvat echter sinds 1948 ook delen van Meer en Berg. Tot in de eerste decennia van de achttiende eeuw is het terrein min of meer kaal duinlandschap, dat vervolgens stukje bij beetje beplant is.
>
2 min
Huis te Manpad is een charmante, nog vrijwel complete buitenplaats zonder storende nieuwbouw. Het voorplein met de monumentale bijgebouwen ademt nog de sfeer van de vroege achttiende eeuw. Al in de zestiende eeuw is in akten een huis bij het Mannepad te vinden. Het huidige huis met de oprijlaan vanaf de Herenweg heeft zijn oorsprong in een aanleg uit 1634-’40.
> 3 min
Bij het Teylingerbosch is nog illegaal hout gekapt in de Tweede Wereldoorlog en bovendien stond er een een V1-lanceringstation. Maar Huis te Vogelenzang en Teylingerbosch zijn van oorsprong middeleeuws en daarmee een van de oudste van de Noord-Hollandse buitenplaatsen.
> 2 min
Meer en Berg is cultuurhistorisch gezien het meest interessante gedeelte van het huidige wandelbos Groenendaal. In de achttiende eeuw weten de eigenaren van de buitenplaats de beste Nederlandse tuinontwerpers van hun tijd in te huren: Daniel Marot en Jan David Zocher sr.
> 2 min
Een hofstede (‘zate) met huis op het terrein van het latere Velserbeek staat er al in de tweede helft van de zestiende eeuw. In 1639 verkoopt Jacob Jacobsz. de Jonge de opstallen aan de Amsterdamse koopman Jeremia van Collen. Op een familieportret van Van Collen uit ca. 1657 is op de achtergrond een huis met een eenvoudige tuin te zien, waarschijnlijk de eerste afbeelding van huis Velserbeek. Nu is Velserbeek een mooi bewaarde en zorgvuldig herstelde vroege landschapstuin.
> 2 min
Er is niet zoveel over van de voormalige buitenplaats Voorduin. Waar eerst een herenhuis, koetshuis, tuinmanswoning, orangerie en formele tuin met twee vijvers gelegen zijn, staat nu alleen nog het huis op de overplaats. Voorduin is gelegen tussen de gronden van de buitenplaatsen Hartenlust en Sparrenheuvel. Zeker tot het einde van de zeventiende eeuw is hier een blekerij gevestigd, daarna komen we het neutrale begrip ‘hofstede’ tegen.
> 1 min
Waterland zal in de begintijd niet veel meer geweest zijn dan een boerenhofstede, eventueel met herenkamer. Maar daarna wordt Waterland steeds verder uitgebouwd of opnieuw gebouwd. Waterland vormt nog steeds een mooi ensemble van een achttiende-eeuws huis en een landschapspark. Huis Waterland staat bekend om zijn fraaie interieur.
> 3 min
De naam dankt dit landgoed aan Adriaan Volckert Teding van Berkhout die het landgoed erft in 1858. Zijn grote held is de Italiaanse vrijheidsstrijder Garibaldi. Hij noemt zijn landgoed met het meertje en het nieuwe landhuis Caprera, naar het eiland bij Sardinië, waar Garibaldi zijn hoofdkwartier had.
> 2 min
“Hier zag men ook een mooie grot, een fontein, een menagerie en vroolijke wandelwegen, die naar de vaart leidden, waardoor de trekschuiten naar Leiden en Den Haag voeren.” De Hartekamp is vooral bekend vanwege de bekende personen die er gewerkt hebben. Wereldberoemd is De Hartekamp geworden door de Zweedse botanicus Carolus Linnaeus.
> 3 min
Op Duin en Daal ligt tegenwoordig één van de mooiste villaparken van Nederland. Daarin staat het achttiende-eeuwse rechthoekige herenhuis van de voormalige buitenplaats. In de negentiende eeuw is het wit gepleisterd. De huidige voorgevel was eigenlijk de rechter zijgevel van het huis. Het huis is in 1903 en 1907 naar het westen uitgebreid voor de bestemming van hotel. Tussen 1985 en 1988 is het geheel verbouwd tot zes woningen.
Het achttiende-eeuwse huis en het voormalige neo-gotische koets- of tuinmanshuis aan de Lage Duin en Daalseweg 15a zijn rijksmonument. Ze zijn particulier bezit en niet toegankelijk voor publiek.
> 2 min
Omgeven door villa’s uit de jaren 1920 – 1930, staat op de hoek van de Zeestraat met het Harmonielaantje een laag achttiende-eeuws gepleisterd huisje. Aan de straat staat een hek tussen twee bakstenen pijlers met op de dekplaten de letters DUYN WYCK. Het huis en hek vormen samen met de naam van de Duinwijklaan de herinnering aan de buitenplaats die hier ooit lag.
> 1 min
Het herenhuis van de voormalige buitenplaats Wildhoef ligt met zijn rug naar de Kennemerweg, maar het gemis van de voorgevel wordt gecompenseerd door de neoclassicistische tuinkoepel op de hoek met het Kerkplein. Tegenwoordig zijn er op Wildhoef bejaardenappartementen en verzorgingshuizen gevestigd.
> 3 min
Trompenburgh is een bijzonder bouwwerk uit de Gouden Eeuw, het heeft de eeuwen vrijwel onveranderd doorstaan. Als kleine broer van Paleis Huis ten Bosch behoort het tot de bijzondere gebouwen van 17de-eeuwse architectuur. Wie woonde hier?
> 3 min
De heremietenpop in de kluizenaarshut knikt met zijn hoofd en wijst met zijn hand op een doodskist met opschrift: Gedenk te sterven. Hij is zojuist in beweging gezet door de tuinman. Net als tegenwoordig wordt Frankendael in de jaren 1835 -1867 uitgebaat als pleziertuin met restaurant voor de Amsterdammers.
> 2 min
In de noordoost hoek van een groot groengebied, omsloten door de Westerhoutweg, de Zeestraat en de Binnenduinrandweg, staat bij een verkeersplein een landhuis uit 1896. De geschiedenis van Westerhout gaat echter terug tot de vroege zeventiende eeuw. Achter het huidige huis ligt park Westerhout, loopt de Scheybeek en hebben tegenwoordig velen een klein lusthof in de vorm van een volkstuintje.
> 2 min
Tegenwoordig is Wester-Amstel een plaats voor het genot van landschap, natuur en cultuur voor zo veel mogelijk mensen. Maar ooit is het gesticht voor het genot van particulieren en is het in periodes in gebruik geweest als herberg voor passanten.
> 3 min
Deze buitenplaats, inclusief het Corversbos, staat ook bekend als het Bos van Blaauw, naar de man die Gooilust rond 1900 verrijkt met exotische beplanting en er zelfs een dierentuin aanlegt. Gooilust ligt op drie zeventiende-eeuwse kavels aan de zuidzijde van ’s-Graveland en beslaat de hele diepte van de polder vanaf het Zuidereinde.
> 3 min