De dominee en de burgemeester

Dominee Gravia kocht in 1713 een stuk land met een woning naast zijn pastorie. Na zijn dood in 1756 kocht burgemeester Willem van Valckenburg de hofstede, die het Wildhoef noemde. Hij breidde het uit en voegde de buitenplaats Veen en Duin er aan toe. Het is Gravia of Van Valckenburg geweest die het oorspronkelijke herenhuis heeft gebouwd. Die woning stond zuidelijker dan het huidige en werd in 1792 afgebroken. Onder Valckenburg groeide Wildhoef uit tot een aanzienlijke buitenplaats met lanen, bossen, boomgaarden, moestuinen en een vinkenbaan. Ook de dienstgebouwen aan de Donkerelaan 53-55 en de gemetselde pijlers aan de Donkerelaan met opschrift Wilden Hoef dateren uit zijn tijd.

Kops

In 1787 werd Wildhoef gekocht door Willem Philips Kops, die het verder verfraaide en uitbreidde. Hij liet het herenhuis verbouwen en van een nieuwe voorbouw voorzien. Het vooruitspringende middendeel van de voorgevel wordt bekroond door een fronton met in het timpaan een medaillon en decoratief beeldhouwwerk. Mogelijke architect met het pand kan de Amsterdamse stadsbouwmeester Abraham van der Hart zijn.

Kops liet iets noordelijker een houten herenhuis voor zijn moeder bouwen, dat hij (nieuw) Aelbertsberg noemde. Dat is echter in 1925 gesloopt. Op de hoek met het Kerkplein bouwde meestertimmerman Lambertus Rouwens in 1791 de vierkante neoclassicistische tuinkoepel met portico’s op vrijstaande zuilen. Het tuinontwerp stond onder verantwoordelijkheid van landschapsarchitect Johann Georg Michael die er een vijver, lanen, gazons en een hertenkamp aangelegde. Ook het toegangshek met vier natuurstenen pijlers aan de Kennemerweg dateert uit deze periode. In 1798 werd Wildhoef nog uitgebreid met de westelijk gelegen buitenplaats Saxenburg.

Ontwikkeling en tuin

In 1820 splitste de buitenplaats zich op in Wildhoef en (Nieuw) Aelbertsberg. Dit betekende geen stop in de onwikkeling, want in 1841 werd aan de Donkerelaan het nog bestaande koetshuis met biljartkamer gebouwd door (tuin)architect Jan David Zocher jr. Hij ontwierp ook het landschapspark met de vijver en Zwitserse brug. Op een kaart uit 1861 is het zogenaamde Kinderhuisje te zien, een follie die nu bij de laat twintigste-eeuwse vijver van verzorgingshuis Wildhoef staat. Mogelijk ontwierp Zocher jr. ook de voorganger van de koepel op de hoek van de Brederodelaan. De huidige parkaanleg is ontstaan door een herinrichting in 1878-81 door Leonard Anthony Springer, met het cirkelvormige gazon voor de westgevel en de slingerpaden in het park.

Verkoop

In de eerste decennia van de twintigste eeuw werden delen van de buitenplaats verkocht. Op de plaats van de voormalige hertenkamp verrees in 1939-40 een verzorgingshuis. In 1950 kreeg ook het herenhuis de functie van verzorgingshuis. Hierdoor is van het oorspronkelijke interieur nauwelijks iets overgebleven. In 1981 werd het verzorgingshuis vervangen door nieuwbouw en werd het appartementencomplex Aelbertsberg gebouwd.

Op het westelijke deel van Wildhoef werd in 1949 door de Bloemendaalse architect H.W. van Kempen het huis Klein Wildhoef gebouwd. Vooral in dit deel is de landschappelijke tuinaanleg van Wildhoef goed bewaard gebleven, inclusief de vernieuwde koepel op de hoek van de Brederodelaan.

Het herenhuis, de vierkante tuinkoepel en de voormalige dienstgebouwen aan de Donkerelaan 53, 55, 57 en 59 zijn rijksmonumenten. De koepel op de hoek van de Brederodelaan en Krullenlaan is gemeentelijk monument.

Auteur: Christian Bertram

Landschap Noord-Holland / Cultuur Compagnie

Literatuur:

• Noord-Hollands Arcadia. Ruim 400 Noord-Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. Met een bijdrage van Erik A. de Jong. Alphen aan den Rijn: Canaletto, 2005, 381-382.
• Post, Wim. Buitenplaatsen van Bloemendaal: Aelbertsberg, Caprera, Dennenheuvel, Duin en Daal, Huis te Bloemendaal, Meer en Berg, Saxenburg, Schapenduinen, Wildhoef, Zomerzorg. Haarlem: Schuyt, 1992, 27, 41, 49-70, 107, 153-160.

Publicatiedatum: 30/04/2012