Kastelen en buitenplaatsen

Noord-Holland was lange tijd rijk aan buitenplaatsen. De welvaart van de stedelijke elite gaf in de zeventiende en achttiende eeuw een enorme impuls aan de aanleg van buitenhuizen, tuinen, parken en bossen. De buitenplaatsen die de tand des tijds overleefden, worden nu bijna allemaal beschermd door de monumentenstatus. Een aantal is bezit geworden van natuurorganisaties als Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten, maar een groot deel van de buitenplaatsen is (weer) in privébezit gekomen.

Meer informatie over bestaande buitenplaatsen is te vinden op de website van stichting Kastelen Buitenplaatsen Landgoederen (sKBL).

Verhalen

Sparrenheuvel

Aan Bloemendaalseweg in de as van de Mollaan staat het voormalige landhuis van de buitenplaats Sparrenheuvel. Het voorste deel is een laag neo-classicistisch gebouw met vrijstaande zuilen in het middendeel dat in 1825 is ontworpen door J.D. Zocher jr. Het deel aan de achterzijde gaat terug tot de vroege achttiende eeuw. Het landgoed bij het huis is inmiddels grotendeels in beslag genomen door straten en gebouwen, maar het Bispinckpark en de vijvers herinneren aan de historische aanleg.

3 min

Hartenlust

Midden in Bloemendaal ligt een groen park met daarop een majesteus negentiende-eeuws landhuis. Het vormt de overgebleven kern van het landgoed van bijna 40 hectare.

3 min

Spaer en Hout

Het rijksmonumentale zorgcomplex Spaar en Hout ligt tussen de Kleine Houtweg en het Spaarn ingeklemd. Omgeven door meerdere buitenplaatsen en kleinere woningen die in latere jaren er tussen zijn gebouwd zijn, ligt Spaar en Hout op één van de oudste buitenplaatsen bij Haarlem.

3 min

Schoonoord

Uniek aan deze ‘s-Gravelandse buitenplaats is dat het oorspronkelijke achttiende-eeuwse landhuis niet op het perceel zelf staat, maar aan de overzijde van het Zuidereinde. Eigenlijk werd de zeventiende-eeuwse kavel daarbij ingericht als overtuin. Nu staat er een villa uit 1930. Het oostelijke deel is natuurgebied van de Vereniging Natuurmonumenten.

4 min

Amstelrust: een plaisante hofsteede

“Een zeer plaisante en extra welgesitueerde hofsteede, genaamd Amstel-Rust, met deszelfs capitaale hegte, sterke en weldoortimmerde heerenhuizinge, koetshuis en stallinge, tuinmans- en andere wooningen, orangene, menagenen, kabinet, vinkenhuis, loots, schuuren, stygers, schuitenhuis en vyvers.” Zo wordt de buitenplaats omschreven in een verkoopadvertentie uit 1800.

3 min

Schoonenberg

Tussen sportvelden enerzijds en een uitgestrekt buitenplaatsengebied anderzijds ligt buitenplaats Schoonenberg. Op het terrein van voetballers en wandelaars, opgeluisterd door het pas gerestaureerde negentiende-eeuwse huis, is de rijke geschiedenis nog goed te zien en te beleven.

3 min

Scheijbeek

Aan de zuidrand van Beverwijk, in de hoek van een verkeersweg, ligt buitenplaats Scheijbeek. Het bevat een statig huis en een grote slingerende waterpartij. Het huis heeft zijn voorgevel naar het zuiden, maar wordt tegenwoordig vanaf de achterzijde benaderd. In deze omgeving vond Joost van den Vondel bijna 300 jaar geleden inspiratie voor lieflijke gedichten en wordt tegenwoordig de liefde tussen Beverwijkers bezegeld.

3 min

Schaep en Burgh

Het monumentale Schaep en Burgh dat teruggaat tot de zeventiende eeuw wordt aan de voorzijde geflankeerd door de voormalige oranjerie en koetshuis. Daarachter ligt een parkbos met groene velden, statige beuken- en eikenlanen, een tuinhuis met een klassiek tempelfront, een vijver en slingerwater. In de aanleg zijn zowel de achttiende als negentiende-eeuwse structuur en elementen goed herkenbaar.

3 min

Buitenplaats en villa Saxenburg

Van de historische buitenplaats Saxenburg resteren weinig gebouwde fragmenten: enkel het achttiende-eeuwse toegangshek met natuurstenen pijlers en de voormalige tuinmanswoning met prieel. Het zeventiende-eeuwse buiten is vastgelegd in prenten, schetsen en een schilderij. Het gebruik als lusthof wordt voortgezet in het Bloemendaalse bos, Thijsse’s hof en op de cricketvelden.

3 min

Overlaan

Aan het Raadhuisplein 9 in Heemstede staat een laag en breed witgepleisterd pand met in de middenas een balkon gedragen door twee vrijstaande slanke zuilen. Het huis wordt doorgaans gedateerd in het begin van de negentiende eeuw, toen het de kern vormde van buitenplaats Overlaan. Het is echter ook mogelijk dat het veel ouder is en al rond 1700 ontstond.

3 min

Overbeek

De naam Overbeek wijst al op de geschiedenis van dit terrein als overplaats van een buitenplaats genaamd De Beek. Op de oorspronkelijke buitenplaats uit de zeventiende eeuw van de zwagers De Clercq en Van Beeck staat nu een huis uit 1938. En waar eerst alleen een koepel stond op een woeste duintop, ligt nu het negentiende-eeuwse huis Overbeek op een groene heuvel.

3 min

Oud-Crailoo

De buitenplaats Oud-Crailoo is omringd door villa’s. Dit landgoed dat eens 100 hectare groot was, is tegenwoordig een buitenplaats met een tuin van ongeveer 1 hectare groot. De omliggende huizen staan in wat vroeger het park was van Crailoo.

3 min

Buitenplaats Mariënbos te Aerdenhout

Een klein weggetje vanaf de Boekenroodeweg komt uit bij de te midden van velden gelegen buitenplaats Mariënbos. Na een bewogen geschiedenis van huis en tuinen die eigendom waren van vooraanstaande lieden, staat er nu een in 1940 tot aanzienlijk landhuis verbouwde boerderij uit 1910.

3 min

Buitenplaats Land en Bosch te ‘s-Graveland

Aan de Leeuwenlaan 40 staat een chaletachtig landhuis uit het begin van de twintigste eeuw, met rechts daarvan een achttiende-eeuwse tuinkoepel. In de achterliggende tuin van Land en Bosch zijn verschillende fases herkenbaar, met een formele lindenlaan, een landschappelijke aanleg en een terrassentuin uit 1920. Land en Bosch behoort tot de kleinere buitenplaatsen in ‘s-Graveland en ligt haaks op de grote buitenplaatsen aan de ‘s-Gravelandse Vaart. De buitenplaats ligt binnen het beschermd dorpsgezicht van ’s-Graveland en de achttiende-eeuwse theekoepel is een rijksmonument. Op de buitenplaats is de biologische tuinderij Land & Boschzicht gevestigd waarvan de bijbehorende landwinkel en het restaurant dinsdag t/m zaterdag zijn geopend. Het parkbos achter het huis is opengesteld voor wandelaars.

2 min

Koningshof

De uitstraling van het huidige Koningshof wordt bepaald door het huis en bijgebouwen van architect Abraham Salm en de aanleg van Leonard Anthony Springer van rond 1900. De geschiedenis ervan is echter ouder en gaat terug tot zeker 1636. Uit die geschiedenis blijkt ook de verbondenheid met het aangrenzende Elswout.

3 min

Klein Bentveld

Tegen de oostgrens van Zandvoort, op de plek van de historische buitenplaats ‘Klein Bentveld’ staat tegenwoordig een villa uit 1923. Het is nauwelijks zichtbaar vanaf de weg door de begroeiing langs het hek. In zijn naam, maar ook in zijn architectonische vorm is het een twintigste-eeuwse vertaling en voortzetting van de buitenplaats-geschiedenis van het gebied.

3 min

Kennemeroord

Na een bewogen bouw- en gebruiksgeschiedenis staan sinds 2007 op Kennemeroord in Heemstede vier luxe appartementengebouwen met uitzicht op het groen. Van de historische buitenplaats Kennemeroord zijn het achttiende-eeuwse toegangshek aan de Herenweg 138 en de dienstgebouwen, ijskelder en tuinkoepel aan de Koediefslaan overgebleven.

4 min

De Zwaluwenberg

Alleen de oprit naar de Zwaluwenberg is te zien vanaf de Utrechtseweg. Ingeklemd tussen de Utrechtseweg en de A27 ligt een bijzonder rijksmonumentaal Engels landhuis dat met hekken van zijn omgeving is afgescheiden. Het hoofdkwartier voor de Inspecteur Generaal der Krijgsmacht is uniek in zijn verschijningsvorm in Nederland.

3 min

Sypesteyn

Verscholen langs de Nieuw Loosdrechtsedijk ligt de buitenplaats kasteel Sypesteyn. Omringd door boerenbedrijven en weilanden is de twintigste–eeuwse buitenplaats in permanente aanbouw. Met de toren en de bijgebouwen vormt de buitenplaats een uniek rustplekje in Loosdrecht.

3 min

Landgoed Oud-Bussem

Midden in ´t Gooi, tussen bossen en een villapark, ligt de rijksmonumentale buitenplaats Oud-Bussem. Met de Oud Blaricummerweg als oude oprijlaan en het landschapspark gaat de buitenplaats geheel op in zijn omgeving. De nabij gelegen villa’s zijn uit het zicht onttrokken door bomen en struiken.

3 min