Tweede Wereldoorlog

De sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn overal terug te vinden in Noord-Holland. De verdedigingswerken van de Atlantikwall, de historische panden die door de Duitsers gevorderd werden, de beelden en monumenten die de slachtoffers herdenken en de archeologische vondsten die herinneren aan deze donkere periode. Maar de Tweede Wereldoorlog heeft niet alleen fysiek haar sporen nagelaten. De gebeurtenissen van de oorlog staan bij de ooggetuigen in het geheugen gegrift. Die verborgen verhalen bewaart Oneindig Noord-Holland, opdat ze nooit verloren gaan.

Verhalen

Alles Rembrandt in de Tweede Wereldoorlog

Nederlanders moeten zich een vanzelfsprekend deel voelen van het groot-Germaanse rijk. Om dat te bereiken draaien de Duitse propagandamachines op volle toeren. De Duitsers zoeken naar een nieuw nationaal symbool, iemand die de typisch Germaanse ‘volkse kracht’ belichaamt. Dat mag zeker niet iemand zijn die als anti-Duits icoon gebruikt kan worden, zoals de Oranjes. De keuze valt op Rembrandt van Rijn en dat is te merken ook: alles wordt Rembrandt.

3 min

Kamp Schoorl: de tragische geschiedenis van de Schoorlse Duinen

Een middagje wandelen door de Schoorlse Duinen is natuurlijk nooit weg. Lekker een luchtje scheppen in de zon, omringd door een uitgestrekt natuurgebied. Verschillende wandel- en fietsroutes beginnen bij het bezoekerscentrum. Wat weinig mensen weten is dat dit centrum op een stuk grond staat dat een tragische geschiedenis kent.

3 min

Het verhuizende monument van Den Helder

We herdenken de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog nog ieder jaar. Vaak doen we dat bij monumenten die kort na de oorlog zijn opgericht, maar in Den Helder hebben ze recent nog een nieuw monument geplaatst. Het monument Rijkswerf 1940-1945 herdenkt de werknemers van de voormalige Rijkswerf Willemsoord die in de oorlog om het leven kwamen.

2 min

De uitbarsting van naoorlogse volkswoede

Het mag dan vrede zijn in mei 1945, vredig is de situatie zeker niet. Nederland verkeert in totale chaos. Een uitbarsting van volkswoede richt zich op iedereen die maar van collaboratie wordt verdacht. Alle verdachten moeten worden opgepakt, met gezin en al. Als eind juni 1945 het eerste naoorlogse kabinet aantreedt, zijn al meer dan 100.000 mensen geïnterneerd. Ze worden hard aangepakt en de situatie in de ‘kampen’ waarin ze terecht komen is tergend. Een historicus schrijft later: ‘Het lijkt erop alsof de bewakers de methodes van de voormalige bezetters willen evenaren.’

3 min

De massale klopjacht op oorlogscrimineel Pieter Menten

Het is nog vroeg als een kolonne politiewagens op 15 november 1976 de Vliegweg in Blaricum opdraait. De stoet stopt bij nummer 7. Veel agenten zijn uitgerukt om ondernemer, kunstverzamelaar en multimiljonair Pieter Menten te arresteren.

5 min

Het einde in zicht: de laatste oorlogsdagen in Loosdrecht

In april 1945 komt het eind van de oorlog steeds dichterbij, maar dat betekent niet dat alle spanning uit de lucht is en de wapens direct worden neergelegd. Jacob Streefkerk uit Loosdrecht beschrijft de oorlogstijd gedetailleerd in zijn dagboek. Lopen kan de invalide Jacob niet, maar luisteren des te beter. Hij verzamelt veel gegevens over wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurt en tekent alles wat hem ter ore komt nauwgezet op.

4 min

Hoe Artis de Tweede Wereldoorlog doorkwam

Artis is in de Tweede Wereldoorlog een van de weinige plekken in Amsterdam waar mensen nog kunnen ontspannen. De dierentuin blijft de hele oorlog open en ook veel Duitsers komen om er een middagje te spenderen. Ondertussen zitten er tussen 1940 en 1945 twee- tot driehonderd mensen in het dierenpark ondergedoken.

3 min

Velsen: het vertrek van het prinselijk gezin

Het is midden in de nacht van 11 op 12 mei 1940 als majoor Roest van Limburg, controleur-generaal van De Nederlandsche Bank wakker wordt gebeld. Generaal Best van de Vesting Holland vraagt hem of De Nederlandsche Bank een gepantserde geldauto heeft die ook geschikt is voor het vervoer van enige volwassenen en twee kinderen. Op dat moment weet hij nog niet zeker welke kostbare lading er vervoerd moet worden, maar de majoor heeft wel het donkerbruine vermoeden dat het om Prins Bernhard, Prinses Juliana en hun dochtertjes Beatrix en Irene zal gaan.

3 min

Zo waren de uitbundige bevrijdingsfeesten in Oostzaan

‘The Germans in North-West Germany, Holland, Denmark, and the Frisian Islands accepted unconditional surrender, to go into effect at 0800 hours 5 May 1945.’ Iedereen die op 4 mei 1945 stiekem naar de BBC luistert hoort woorden van deze strekking. Het is zo ver: de Duitsers hebben gecapituleerd en vanaf de volgende ochtend acht uur is Nederland weer vrij. Na het bericht gaan veel mensen juichend de straat op. Zo ook Andries Claasen en Jan Hottentot uit Oostzaan. Ze vertellen het nieuws aan iedereen die het wil horen. De voorbereidingen voor een groots bevrijdingsfeest kunnen beginnen.

3 min

De Wehrmacht en het verzet hadden één ding gemeen: Hilversum

Het is april 1942. De kans op een invasie is niet gering. Generaal Friedrich Chistiansen besluit daarom zijn Wehrmacht van Den Haag naar Hilversum te verhuizen. Daar vestigen ze zich in het raadhuis, dat in de jaren twintig is ontworpen door de beroemde architect Willem Dudok. Hilversum wordt voor zowel de Duitsers als voor het verzet een belangrijk communicatieknooppunt, van waaruit ze hun contacten met de wijde omgeving kunnen onderhouden.

2 min

Meester Bouhuys, de Weesperse Joden en de haatcampagne van ‘De Misthoorn’

‘Het afscheid van de Weesper Joden, van wie hij sommigen goed en al heel lang kende, greep mijn vader erg aan. Hij stond te huilen op het perron. We hebben de ons bekende families een hand gegeven en gewacht totdat de trein vertrokken was. Dat was de laatste keer dat we ze hebben gezien.’ Op 29 april 1942 verhuisden de Weesperse Joden naar Amsterdam. Vrijwillig was dat niet, de verplaatsing was in opdracht van de Duitse bezetters. De Joden hadden zelf woonruimte moeten vinden en hun spullen moesten ze achterlaten in Weesp, huisraad en al. De enige spullen die ze mee mochten nemen waren enkele stukken handbagage. Het gebeurde allemaal geruisloos. De enige twee niet-Joden op het perron waren Arend Bouhuys en zijn zoon Daan.

3 min

Bijna vergeten: veertig verborgen bunkers in Amsterdam

In de ochtend van 6 augustus valt er een atoombom op Hiroshima. Drie dagen later volgt er een tweede op Nagasaki.

4 min

Vergelding aan de Harddraverslaan

Een paar auto´s draaien op 17 november 1944 met hoge snelheid de Alkmaarse Harddraverslaan op. Ze stoppen bij een zijlaantje. In het donker en de kletterende regen springen Duitse politiemannen met machinegeweren uit de auto´s. Ze duwen vijf mannen naar buiten. Een is een grote, knappe man, een ander draagt een bruin jasje en een draagt een platte portierspet. Kort daarna klinken er schoten. Als de kruitdamp optrekt wordt er nog een keer geschoten. De meeste Duitsers vertrekken, drie van hen blijven achter om de plek des onheils te bewaken. Tegen middernacht haalt een platte wagen de vijf lichamen op. Het enige bewijs dat overblijft van de fusillade is de platte portierspet.

3 min

Oorlog aan zee

Onder het zand en de planten in Kennemerland liggen bunkers, muren en vestingwerken verscholen. Ze maken deel uit van een hele rits kustverdedigingswerken die de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gebouwd. Veel restanten zijn afgebroken en daarmee uitgewist. Ook namen die herinnerden aan de oorlog werden na de oorlog veranderd. Het Moffenpad bij Castricum werd bijvoorbeeld omgedoopt tot de Stille Strandweg. Toch zijn er nog genoeg sporen van de oorlog te vinden.

3 min

Een fatale achtervolging

Geweerschoten klinken door de Ronde Hoep bij Ouderkerk op 7 mei 1945. Vier SS’ers rennen door de polder. Ze worden achtervolgd door acht leden van de Binnenlandse Strijdkrachten. De twee groepen achtervolgen elkaar over het riviertje de Bullewijk en springen over de smalle slootjes tussen de weilanden. Met man en macht proberen de verzetsmannen van de Binnenlandse Strijdkrachten de SS’ers te pakken te krijgen, levend of dood. Anton de Lange is van de Binnenlandse Strijdkrachten, en hij schrikt nergens voor terug om de vier mannen te pakken te krijgen.

3 min

Jong in het gewapend verzet

Zestien en veertien jaar zijn ze als Duitsland Nederland binnenvalt. De zusjes Truus (1923-2016) en Freddie Oversteegen (1925) kunnen niet zwijgzaam toekijken en raken al snel betrokken bij het gewapend verzet. Daar leren ze Hannie Schaft (1920-1945) kennen en samen vormen ze voor de rest van de Tweede Wereldoorlog een drie-eenheid. Ze voeren verschillende acties uit, waaronder sabotages en zelfs liquidaties. Na de oorlog worden ze alleen niet als helden ontvangen…

3 min

Vrije mensen en vrije liefde met Johanna Kuiper

Domineesdochter, theologe en schrijfster van een kinderbijbel en andere kinderboeken. Op het eerste gezicht is Johanna Kuiper (1896-1956) naar de standaarden van de eerste helft van de 21ste eeuw een prototype voor de vrouw. Johanna heeft echter ook een heel andere kant. Ze is socialiste, feministe, voorvechtster van de vrije liefde en een bewust ongetrouwde moeder van twee kinderen van verschillende mannen. Maar daarnaast is ze, zeker niet in de laatste plaats, ook een verzetsheldin.

3 min

Willem Arondeus: kunstenaar en verzetsman

Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de familie van Willem Arondeus (1894-1943) een verzetskruis toegestuurd. Willem heeft zijn familie dan al dertig jaar niet meer gezien. Na een uit de hand gelopen ruzie is hij op zijn achttiende van huis vertrokken en nooit meer teruggekeerd. Willem is in Amsterdam terechtgekomen, waar hij in 1943 samen met medeverzetslieden door de Duitsers is opgepakt.

3 min

De Beatrixpop duikt onder

Op maandagmorgen 31 januari 1938 klonken er 51 kanonschoten door Nederland. Op paleis Soestdijk was “een flinke dochter” geboren. Haar ouders, prinses Juliana en prins Bernhard, gaven haar een naam met een mooie betekenis: Beatrix, ‘zij die geluk brengt’. De geboorte van het kleine prinsesje was de aanleiding tot het maken van een unieke pop, die werd gemaakt naar een foto van de prinses. Netty Pieneman-De Jonge uit Duivendrecht koestert haar Beatrixpop met een buitengewone geschiedenis.

2 min

Beeld, bom, bunker

Aan het einde van de jaren dertig zullen over de hele wereld nogal wat museumdirecteuren in de rats hebben gezeten. In 1937 werden zij namelijk ruw bewust gemaakt van de mogelijke gevolgen van de moderne oorlogvoering.

7 min