2 min

De Duitsers

Op 10 mei, de dag dat de Duitsers Nederland binnenvallen, blaast het Nederlandse leger de Philips-zendmast in Hilversum op, zodat de mast onbruikbaar raakt. Vijf dagen later, een dag na de capitulatie, komen de Duitsers in Hilversum aan. Zonder geweld of moeite weten ze de stad te bezetten, inclusief de studio’s van de Nederlandse omroepen. Soldaten van de Wehrmacht eigenen zich de AVRO-studio moeiteloos toe en nemen zo de Nederlandse media over.

Twee jaar later vestigt de Wehrmacht zich in Hilversum. Het is niet alleen een centraal gelegen stad, maar het heeft ook een vliegveld en het is het centrum van de radio: de Duitsers hebben er beschikking over de faciliteiten en verbindingen van de studio’s. De Duitsers betrekken de villa’s in de omgeving, en het Kannesheuvelpark en het Nimrodpark veranderen daardoor in sperrgebiet. Bovendien bouwen ze bunkers in de vorm van woonhuizen, waaronder een speciale voor de telefoon en telegraaf en eentje voor de radio.

Om het contact met de wijde omgeving, grote buitenlandse steden en (niet onbelangrijk) Berlijn te onderhouden leggen de Duitsers bovengrondse telefoonnetten aan. Deze komen langs wegen, spoorlijnen en door bossen en zijn makkelijk in aanleg, onderhoud en bewaking. De kabels zijn hard nodig, want communiceren via de ether is gevaarlijk in verband met afluisteringsgevaar. Het verzet vernielt de kabels meerdere keren, maar dat stopt als de Duitsers een burgerwacht instellen.

Het raadhuis van Hilversum. Beeld: WikiCommons

Het verzet

Ook het verzet heeft een communicatienetwerk nodig. De Duitsers luisteren het openbare telefoonnet af, voordat ze het in 1943 zelfs in zijn geheel afsluiten. Het verzet bouwt een illegaal net op door delen van het openbare netwerk af te koppelen en gebruik te maken van bedrijfstelefoonnetwerken. Ze plaatsen een grote illegale zender als basis aan de Utrechtseweg 61 – ook in Hilversum. Van daaruit wordt nieuws door koeriersters verder verspreid.

Niet alleen aan de Utrechtseweg is een zender te vinden, er bevindt zich bijvoorbeeld ook een in de platenstudio achter het Hof van Holland. In 1944 wordt het bestaan ervan verraden, maar doordat dat verraad eveneens wordt verraden, kan het verzet de zender nog op tijd weghalen. Ze verplaatsen deze naar een nieuwe geheime plek in Hilversum: de Noorderkerk aan de Geradtsweg.

Later dat jaar wordt het zuiden van Nederland bevrijd. Het contact met het bevrijde zuiden verloopt ook via Hilversum. Enkele maanden later is de stad zelf aan de beurt en op 7 mei 1945 rijden de eerste geallieerden Hilversum binnen. De media zijn weer in Nederlandse handen.

Friedrich Christiansen (derde van links) in Den Haag met een aantal hoge Duitse officieren. Fotodienst NSB, General der Flieger en Oberbefehlshaber der Wehrmacht Friedrich Christiansen. Beeld: WikiCommons

Bron: ‘De regio als communicatie knooppunt in de Tweede Wereldoorlog’, Onderwijscanon van het Gooi en de Vechtstreek.

Publicatiedatum: 21/02/2017