Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Zo waren de uitbundige bevrijdingsfeesten in Oostzaan

'The Germans in North-West Germany, Holland, Denmark, and the Frisian Islands accepted unconditional surrender, to go into effect at 0800 hours 5 May 1945.' Iedereen die op 4 mei 1945 stiekem naar de BBC luistert hoort woorden van deze strekking. Het is zo ver: de Duitsers hebben gecapituleerd en vanaf de volgende ochtend acht uur is Nederland weer vrij. Na het bericht gaan veel mensen juichend de straat op. Zo ook Andries Claasen en Jan Hottentot uit Oostzaan. Ze vertellen het nieuws aan iedereen die het wil horen. De voorbereidingen voor een groots bevrijdingsfeest kunnen beginnen.

Koningin Wilhelmina spreekt haar onderdanen toe via de radio.

Koningin Wilhelmina spreekt haar onderdanen toe via de radio. Ongedateerde foto door onbekende fotograaf uit de Fotocollectie RVD. Beeld: Nationaal Archief

Koningin Wilhelmina

5 mei is een dag vol vreugde. Andries en Jan versieren de Kuiperijbrug over de Roemersloot en als bekend wordt dat koningin Wilhelmina haar onderdanen via de radio gaat toespreken maken ze een spandoek. ‘Hedenavond om 8 uur spreekt de Koningin! Komt allen hier luisteren!’ prijkt er op Jans huis. Ze monteren luidsprekers aan de gevel en ’s avonds verzamelt een hele groep Oostzaners zich rond het huis om naar de koningin te luisteren. Nu is het officieel: ‘Eindelijk zijn we weer baas op eigen erf en aan eigen haard!’

Kranslegging door de Binnenlandse Strijdkrachten.

Kranslegging door de Binnenlandse Strijdkrachten. Foto door onbekende fotograaf (23 juli 1945). Beeld: Walter Buis e.a., ‘Waar recht tot onrecht wordt, wordt verzet tot plicht’ (1995)

Bevrijdingsfeesten

Na de toespraak richten de Oostzaners een comité op dat zich gaat ontfermen over de organisatie van de bevrijdingsfeesten. Anderhalve maand later is het zo ver: van zondagavond 22 juli tot en met zaterdag 29 juli staat er een feestweek op de agenda van iedere Oostzaner. Speciaal voor de viering is er een monument geplaatst in het plantsoen aan de Jacob Corneliszstraat.

De festiviteiten beginnen zondagavond met een wijdingsdienst en openingsconcert in de Grote Kerk. Maandagochtend volgt daar een ‘Grootsch Defilé’ op, zoals in het programmaboekje staat vermeld. Bij het nieuwe monument hijsen leden van de Binnenlandse Strijdkrachten de vlaggen van Nederland en de geallieerden, leggen mensen kransen en de plaatselijke commandant en de burgemeester houden een toespraak.

Een van de praalwagens tijdens de 'Groote gemengde Optocht'.

Een van de praalwagens tijdens de ‘Groote gemengde Optocht’. Foto door onbekende fotograaf (23 juli 1945). Beeld: Walter Buis e.a., ‘Waar recht tot onrecht wordt, wordt verzet tot plicht’ (1995)

Op deze serieuze gelegenheid volgt een uitbundige ‘Groote gemengde Optocht’, waarbij een stoet door de omgeving van het dorp trekt. De Oostzaners starten bij de Stationsstraat en begeven zich via Noordeinde en de Kerkbuurt naar de Wateringbrug, om weer om te keren naar de Kerkbuurt en door te lopen naar de Oostzanerdijk en weer terug naar Zuideinde. ‘Het was een hele tippel!’ merkt Andries op. Op het terrein van de Oostzaanse Sport Vereniging (OSV) aan het Zuideinde volgt een groot feest en ’s avonds is er een ‘Bonte Avond’ in de feesttent aan de Jacob Corneliszstraat.

De rest van de week bestaat eveneens uit talrijke activiteiten. Iedereen heeft vrij en viert uitbundig feest. Op het OSV-terrein kan je naar een groot kinderfeest, er zijn vele sportwedstrijden, je kunt ringsteken op je paard (of gewoon op je fiets) en meedoen aan een ‘Groote Volksspelmiddag’. Elke avond is er een ‘Groot Bal’ in de feesttent. De week wordt afgesloten met groots vuurwerk en een ‘Groot Nachtfeest’ met ‘Daverend Bal-Masqué’ dat ‘tot de morgenstond’ zal duren.

De onthulling van het nieuwe monument, gemaakt door Roel Bendijk.

De onthulling van het nieuwe monument, gemaakt door Roel Bendijk. Onbekende fotograaf, Onthulling verzetsmonument (1978). Beeld: Oudheidkamer Oostzaan via Nationaal Comite 4 en 5 mei

Het monument

Na de festiviteiten blijkt dat het monument niet op zijn plek kan blijven staan door geplande nieuwbouw. De Oostzaners proberen om toestemming te krijgen om het werk te verplaatsen, maar het verloopt moeizaam doordat allerlei instellingen elkaar om advies en goedkeuring moeten vragen. Op een gegeven moment duurt het zo lang dat de Oostzaners besluiten het geld dat voor de verplaatsing opzij was gezet (ƒ 1711,18) anders te besteden. Ze investeren het in een kerkklok, want de oude is in 1943 door de Duitsers gestolen.

Na jaren wordt op 4 mei 1978 eindelijk een nieuw monument onthuld. Het werk van Roel Bendijk bestaat uit een mozaïekplateau dat de koepel van een gevangenis verbeeldt, een stoel en een muurtje die eenzaamheid symboliseren en een dode vogel die staat voor neergeslagen vrijheid. Bendijk draagt zijn werk op aan Steve Biko, een voorvechter van burgerrechten uit Zuid-Afrika. Hij is het jaar ervoor in gevangenschap overleden. Het monument herdenkt daarom niet alleen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook de slachtoffers van vervolging op grond van ras en geloofsovertuiging. Een mooie getuigenis van het feit dat verschillende herdenkingen hand in hand kunnen gaan.

Auteur: Lars van der Kooij

Bron

Walter Buis e.a., ‘Waar recht tot onrecht wordt, wordt verzet tot plicht’ (Oostzaan april 1995)

Publicatiedatum: 22/02/2017

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.