Meester Bouhuys, de Weesperse Joden en de haatcampagne van 'De Misthoorn'

Meester Bouhuys, de Weesperse Joden en de haatcampagne van ‘De Misthoorn’

'Het afscheid van de Weesper Joden, van wie hij sommigen goed en al heel lang kende, greep mijn vader erg aan. Hij stond te huilen op het perron. We hebben de ons bekende families een hand gegeven en gewacht totdat de trein vertrokken was. Dat was de laatste keer dat we ze hebben gezien.' Op 29 april 1942 verhuisden de Weesperse Joden naar Amsterdam. Vrijwillig was dat niet, de verplaatsing was in opdracht van de Duitse bezetters. De Joden hadden zelf woonruimte moeten vinden en hun spullen moesten ze achterlaten in Weesp, huisraad en al. De enige spullen die ze mee mochten nemen waren enkele stukken handbagage. Het gebeurde allemaal geruisloos. De enige twee niet-Joden op het perron waren Arend Bouhuys en zijn zoon Daan.

3 min

Arend Bouhuys (1890-1958) was onderwijzer in de vijfde klas van de tweede christelijke lagere school in Weesp. Hij is vooral bekend onder de naam ‘meester Bouhuys’. Meester Bouhuys was een sociale man met vele contacten, waaronder met meerdere Joodse gezinnen. Op de dag van de deportatie was hij naar het station gekomen om afscheid te nemen van zijn Joodse vrienden. Daan had een poster gemaakt waar hij ‘Tot weerziens’ op had geschreven. Het weerzien is er nooit gekomen. Vanuit Amsterdam werden de Joden afgevoerd naar Westerbork, waarna ze naar de vernietigingskampen werden gevoerd.

‘Meester’ Arend Bouhuys op Koninginnedag 1958. Beeld: AWG&B via YouTube

Journalist van het pro-Duitse blad ‘De Misthoorn’ Christaan ‘Beertje’ Wijnand schreef honend over meester Bouhuys als ‘een [op het perron] als heer gekleed persoon, die als een kind stond te grienen.’ ‘De Misthoorn’ had de aanval op meester Bouhuys al eerder geopend. Ze noemden hem een ‘christelijke jodenslaaf’ en schreven artikelen met koppen als ‘Geen demonstratieve jodenkechtschap voor de klas’.

Op school verborg meester Bouhuys zijn standpunten namelijk ook niet. Toen de Duitsers de Joden verplichtten om een gele ster te dragen, nam hij een ster mee om aan zijn klas te laten zien. Hij vertelde erbij dat de ster moest worden gezien als een eerbewijs en droeg zijn leerlingen op om respectvol met alle dragers om te gaan. Hij vroeg ze bijvoorbeeld om iedereen die eentje op zijn of haar kleding droeg beleefd te groeten.

Jodenster 1942. Beeld: Museum via WikiCommons

Naast ‘De Misthoorn’ lieten ook anderen zich uit over de anti-Duitse houding van Bouhuys. Een leraar van de MULO en het hoofd van een school buiten Weesp stuurden een brief naar het Ministerie van Onderwijs. Ze beklaagden zich over meester Bouhuys: ‘Het wordt tijd dat hij en zijn zoon in een concentratiekamp komen’. Bouhuys had zich door zijn goedhartige houding tegenover Joden al vaker moeten verantwoorden bij de directeur van zijn basisschool, maar deze keer bleef het niet meer bij een waarschuwing. Zijn aanwezigheid bij de afvoering van de Weesperse Joden leidde een maand later tot zijn ontslag.

Na de oorlog mocht hij weer terug komen. Het bestuur van de school had hem weer in zijn functie herbenoemd. Bouhuys overleed in 1958. Na zijn overlijden is er een tunnel naast het station van Weesp naar hem vernoemd: de Meester Bouhuystunnel. In de Synagoge van Weesp wordt nog elk jaar een Meester Bouhuyslezing gegeven. Het evenement is ter ere van zijn hulp aan de Joodse gemeenschap naar hem vernoemd. Op het monument aan de Ossenmarkt staat een tekst van zijn dochter, de schrijfster Mies Bouhuys: ‘De doden herdenken is een teken van leven. Het is levend houden wat nooit geschiedenis of dood kan zijn. Het is ons eigen overleven als mens.‘ Bij het monument vindt jaarlijks de 4 mei-herdenking plaats.

Auteur: Lars van der Kooij

VrijheidNH

Ieder jaar gedenken we oorlogsslachtoffers en staan we stil bij het grote geluk om in vrijheid te kunnen leven. In 2017 is de Nationale Viering van de Bevrijding in Noord-Holland. Oneindig Noord-Holland maakt de verhalen en plaatsen van betekenis in tijden van oorlog en vrede, vrijheid en onvrijheid zichtbaar en tastbaar. De verhalen over vrijheid en onvrijheid in Noord-Holland vertellen kan alleen dankzij drie belangrijke opdrachtverstrekkers en partners: de Provincie Noord-Holland, het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Bevrijdingspop Haarlem. Oneindig Noord-Holland verzamelt en bewaart zoveel mogelijk verhalen over vrijheid en onvrijheid voor de toekomst. Dit verhaal maakt onderdeel uit van deze campagne.

Bronnen

Dick van Zomeren, ‘Weesp in Oorlogstijd. Een kroniek over Weesp in de periode 1934-1948’
Dick van Zomeren, ‘Geschiedenis van de joodse gemeenschap in Weesp’
Aukje en Gjalt Zondergeld, ‘Geschiedenis van Weesp, deel III’
‘Bijzonder beeldmateriaal meester Bouhuys gevonden’, Synagoge Weesp
‘Meester Bouhuys en de vertrek van de Joden uit Weesp’, Kamp Westerbork
Ed van Thijn, ‘Vreemeling in eigen land’, Trouw (29 april 1998)
Dick van Zomeren, ‘De verdwenen joodse gemeenschap van Weesp’, Tussen Vecht en Eem (mei 1991)
‘Koninginnedag 1958 Weesp’, AWG&B/YouTube

Publicatiedatum: 20/02/2017

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.