De sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn overal terug te vinden in Noord-Holland. De verdedigingswerken van de Atlantikwall, de historische panden die door de Duitsers gevorderd werden, de beelden en monumenten die de slachtoffers herdenken en de archeologische vondsten die herinneren aan deze donkere periode. Maar de Tweede Wereldoorlog heeft niet alleen fysiek haar sporen nagelaten. De gebeurtenissen van de oorlog staan bij de ooggetuigen in het geheugen gegrift. Die verborgen verhalen bewaart Oneindig Noord-Holland, opdat ze nooit verloren gaan.
Bij de naam Anne Frank denken we aan de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging, het achterhuis en natuurlijk het dagboek dat zij schreef. Haar dagboek is in bijna alle talen verschenen en het verhaal is diverse keren verfilmd of in het theater gespeeld. Anne is een icoon geworden en zal dat vermoedelijk nog lang blijven.
>Op het IJplein in Amsterdam Noord staat een herdenkingszuil, opgetrokken uit zwart gepolijst natuursteen en voorzien van drie plaquettes. In 1916 vestigde Hollandia Kattenburg, het textielbedrijf van de Joodse familie Kattenburg zich hier. In november 1942 voltrok zich een groot drama in de textielfabriek in Amsterdam.
>Jantje, geboren in 1930, woonde met zijn ouders in Amsterdam Oost. Toen hij vijf was kreeg hij een broertje Henkie en dat was ik. We woonde in de Bataviastraat. Ik was drie toen ons zusje Aaltje geboren werd. Na de kleuterschool ging ik naar de Kartinischool en Jan op een andere school, daar had hij een hekel aan, hij spijbelde veel en haalde kattenkwaad uit.
>Op een zonnige dag in juli 2004 was ik aanwezig bij een begrafenis op de fraai aangelegde en mooi onderhouden Nieuwe Algemene Begraafplaats in mijn woonplaats Baarn. Na afloop liep ik met een goede vriend langs het graf van zijn ouders. Daar aangekomen draaide hij zich om en zei 'Kijk eens naar dit graf en vertel me wat je ziet en weet' Ik zag een goed onderhouden graf, waarop in de steen het silhouet van een koopvaardijschip, een zogenaamd drie-eilanden schip, was gesneden. Nog opvallender was het daaronder vermelde woord 'Zeemanspot'.
>Wie dacht dat de grootste kunstwerken van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog in de musea bleven hangen zit er volledig naast. Deze lagen veilig opgeslagen in verschillende bunkers in de duinen. Het eerste idee hiervoor ontstond naar aanleiding van een reis naar Spanje door Jonkheer Willem Sandberg, destijds conservator van het Stedelijk Museum Amsterdam. Hij begon in 1939 met de aanleg van een bomvrije bunker in de Castricumse duinen die het nationaal kunstbezit moest beschermen tegen de gruwelen van de oorlog.
>Goed en gelijkwaardig onderwijs voor meisjes en jongens is vandaag de dag gemeengoed in Nederland. Bijna honderd jaar geleden was het voor meisjes een stuk bijzonderder om naar een school te gaan die educatief gezien net zo goed was als een school voor jongens. In 1925 kwam hier verandering in met de oprichting van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam. De school aan de Reijnier Vinkeleskade heeft een interessante en roerige geschiedenis.
>Het beloofde een prachtige dag te worden, Nederland was weer vrij! Maar dat werd het niet. Op vrolijke, zwarte maandag werden 32 feestvierende mensen de laatste slachtoffers van de oorlog.
>Zo'n 150 mannen van het elektriciteitsbedrijf in Amsterdam moesten plots naar Diemen. Voor 'werkzaamheden'. Wat dat inhield hoorden ze pas bij aankomst: een (anti-)tankgracht graven. In hun kantoorplunje. "Wij zagen ambtenaren met lage schoenen door de modder plassen, met geblesseerde handen een schop vasthouden", schreef een verzetsblad in januari 1944.
>De oorlog was maar net uitgebroken of een vliegtuigbom sloeg al een gat in de Stammerdijk. Halverwege de Vinkenbrug en Driemond. In allerijl probeerde men een zandschip in het gat te laten zinken. Maar helaas, de hele Gemeenschapspolder liep onder water. Vee moest snel naar elders gebracht. Wie op de boerderij bleef, bivakkeerde op zolder. Maandenlang. Je kon er alleen per roeiboot komen.
>Op een strategisch punt liet een verzetsgroep op 5 januari 1945 een bom ontploffen. Bij het viaduct van de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort over de Muiderstraatweg (toen Rijksweg 1). De Duitsers schoten als represaille hier een dag later vijf gevangenen dood. Op 4 mei 2014 is hier het opgeknapte monument voor de gevallenen onthuld door burgemeester Amy Koopmanschap samen met haar voorganger Bob de Hon. De Hon wist te achterhalen wie hier zijn geëxecuteerd.
>"Ik zie zijn gezicht nog zo voor me. Hij was iemand van het 'Doodskoppenregiment', in zo'n zwart uniform. We waren in het zwembad De Diemerplas en ik zal elf jaar geweest zijn. Ik kon niet zwemmen. Hij pakte me beet, tilde me op en gooide me zo in het diepe. Doodsbang was ik." Het is ongeveer zeventig jaar geleden, maar Henk Teiwes weet het als de dag van gisteren. "Dat grote witte hoofd met rode pukkels vergeet ik nooit."
>Het spoor lag in de oorlogsjaren onder vuur. Geallieerde vliegtuigen beschoten treinen. Verzetslieden verstoorden spoorverbindingen waar ze konden. Bijvoorbeeld door het treinverkeer op de spoorbrug bij de Diemerplas te ontregelen. Dat was al eerder geprobeerd, maar op vrijdag 15 december 1944 lukte het. Als represaille schoten de Duitsers hier vijf mannen dood. Hun namen staan op het monument aan de Overdiemerweg.
>Ver buiten Diemen staat een kustbatterij aan de Diemerzeedijk. Iedereen noemt het Fort Diemerdam, al is het geen echt fort. Deze kustbatterij uit de negentiende eeuw kwam in 1939 goed van pas. De Nederlandse legerleiding stuurde er een afdeling heen met zoeklichten. Daarmee zette je vijandelijke vliegtuigen in de schijnwerpers, zodat de kanonniers hun luchtdoelgeschut goed konden richten.
>Anton Krenn had een oproep gekregen om in de Duitse Wehrmacht te dienen. Hij dook onder op boerderij Zeldenrust aan de Ouddiemerlaan. Anton was niet de enige die hier een veilig onderkomen had gezocht.
>In de laatste oorlogsjaren was veel vraag naar noodkacheltjes. Smid Van Dijk aan de Ouddiemerlaan maakte ze. Het kleinste exemplaar was een 'rus'. Je zette zo'n van plaatijzer gemaakte 'rus' op een gewone kachel waarvan de bovenklep was afgehaald. Stukjes hout en steenkool dienden als brandstof. Zo kon je koken.
>Het raadhuis had tijdens de oorlog twee gezichten. Een bovengronds en een ondergronds. Je ging erheen voor officiële papieren of om de burgemeester te spreken. Maar in de stookkelder lag het archief van de verboden Ordedienst. Sommige ambtenaren zaten in het verzet.
>Saultje Rotenberg ging naar de kleuterschool aan de Ouderkerkerlaan. Samen met zijn moeder drentelde hij van hun woning aan de Jan Bertsstraat langs de Hartveldseweg, de Diemerbrug over en ze waren er. Pa en ma Rotenberg waren uit Polen gekomen. In 1942 woonden ze in Diemen in de Jan Bertsstraat 14. Op één hoog. De vader van Saultje was marktkoopman, hij stond op Vlooienburg (het huidige Waterlooplein) in Amsterdam. Een vriendelijke man vond zijn buurman hem. In het dorp woonden ongeveer 90 joden.
>Woningen, winkels, alles moest weg. De hele buurt tussen de Diemerkade, Hartveldseweg, Jan Bertsstraat tot en met de Coussetstraat moest tegen de vlakte. Meer dan 400 huizen, winkels, cafés, huisartsenpraktijken, bedrijven. Duitse militairen wilden vanaf de bunkermuur bij de Hartveldsebrug een vrij schootsveld hebben. Begin december 1943 viel het besluit, enkele maanden later stond er geen huis meer.
>Metersdik was de betonnen muur die de Duitsers midden 1943 lieten bouwen. Op de Hartveldsebrug, de grens met Amsterdam. De muur reikte zeker twee meter hoog. Een wachtpost kon de beide doorgangen afsluiten met stalen palen en prikkeldraad. Bij de Weesper Trekvaart eindigde de muur in een grote bunker met zwaar geschut. Bij de Ringvaart stond een kleinere bunker.
>Hoe langer de oorlog duurde, des te minder er te koop was. Bij kruidenier en groenteman kon je alleen terecht met distributiebonnen. En dan moest je afwachten wat er te krijgen was. Het bonnensysteem was nodig om de beschikbare levensmiddelen onder de bij de gemeente ingeschreven bewoners te verdelen. Voor de oorlog had de Nederlandse regering al voorbereidingen voor zo'n systeem getroffen. Terecht bleek nu. In een school aan de Ouderkerkerlaan opende het distributiekantoor.
>