Noord-Holland barst van de sterke verhalen: legenden, griezelverhalen en onverklaarbare mysteriën. Sommigen te mooi zijn om waar te zijn en sommigen te waar om mooi te zijn.
In de Purmer woonde enkele eeuwen geleden een woeste struikrover, die opvallend genoeg meer bewonderd dan gevreesd werd: Platte Thijs. Thijs was namelijk een rover met een duivelse sluwheid maar het hart op de juiste plaats. Hij stal van de rijken en gaf aan de armen, als een ware Robin Hood.
>
6 min
Aan het eind van de negentiende eeuw deed de arts Cornelis Bakker (1863-1933) veldwerk in Broek in Waterland en omgeving. Hij was niet alleen arts, maar ook verzamelaar van volksverhalen. Terwijl hij zijn patiënten bezocht, luisterde hij aandachtig naar wat ze te vertellen hadden. Zo nu en dan kwamen er bijzondere anekdotes voorbij over heksen, tovenaars en magie. Zoals over Herk Ooievaar, een mysterieuze boer uit Berkhout, en de voorspellende gaven van ‘toverkol’ Grietje Holleman uit Broek in Waterland.
> 6 min
Er zijn verhalen die zo wonderlijk zijn dat niemand ze echt gelooft, maar die toch eeuwenlang worden doorverteld. Een van die verhalen is dat van het schip van Ternuten, beter bekend als ‘De Almacht’. Een schip zó onvoorstelbaar groot, dat het de grenzen van de zee, de logica en de fantasie tartte. Het verhaal werd in 1940 opgetekend door de Groningse volkskundige Kornelis ter Laan (1871-1963), maar zijn wortels reiken veel verder dan het kleine Nederland.
> 5 min
Wie door de oude straten van Hoorn wandelt, ziet aan de Grote Oost 114 een opvallende gevelsteen zitten. Er staan twee figuren op afgebeeld, die een brood aan een arme jongen geven. Weinig mensen weten nog wie zij zijn, maar eeuwen geleden kende elke inwoner van Hoorn hun naam: Truydeman en zijn vrouw. Het verhaal van het goedgeefse echtpaar groeide in de loop der tijd uit tot een sage vol morele lessen.
> 4 min
Wie Volendam zegt, denkt al snel aan vissers, klederdracht en de palingsound. Maar achter het huidige dorp schuilt een mysterieuze sage die eeuwen teruggaat. Het wapen van Volendam – een veulen met een vis onder zijn voorbeen – vertelt niet zomaar een volksverhaal, maar een legende die bepalend is voor het karakter van het dorp. Hoe komt een paardje uit de golven terecht in het wapen van dit vissersdorp?
> 5 min
Het zijn altijd hangjongeren die op straat problemen veroorzaken. Of toch niet? Bejaarden met hun rollator of scootmobiel kunnen er ook wat van. In menig winkelcentrum is er zelfs een samenscholingsverbod voor deze probleemgroep. Vroeger was dat wel anders. In veel dorpen kregen ‘hangouderen’ hun eigen plek toegewezen. Nog steeds zijn er in heel Nederland de zogenaamde ‘leugenbankjes’ te vinden, aan de haven of op het dorpsplein.
> 5 min
Noord-Holland staat bekend om zijn eeuwenoude molens. In al die jaren hebben er veel verschillende molenaars gewoond en gewerkt. Wat de meeste mensen niet weten is dat er dramatische dingen zijn gebeurd, tenminste…als we de volksverhalen mogen geloven. Spannende sages vol spoken, heksen en verborgen schatten spelen zich in en rondom de molens af. Tijd om een paar van deze klassiekers uit te lichten. Lees en huiver…
> 6 min
Jutten, zoals het verzamelen van spullen die op het strand aanspoelen wordt genoemd, gebeurt al eeuwen op Texel. Zaken van waarde zitten daar zelden bij, maar hout kunnen de eilandbewoners altijd goed gebruiken. Wij spraken jutter Piet van Leersum over flessenpost, aangespoelde tv-toestellen en de sterke verhalen van het eiland.
> 8 min
De aarde als platte schijf – het klinkt als samenzweringstheorie, maar dit idee zit verrassend diep geworteld in de menselijke geschiedenis. Ondanks vroege pogingen van oud-Griekse en middeleeuwse wetenschappers om de bolvorm aan te tonen, heeft het nog honderden jaren geduurd voordat dit inzicht het grote publiek bereikte. Tegenwoordig zien we zelfs weer een opleving van de platte aarde-theorie. Waar komt dit idee vandaan en waar is het op gebaseerd?
> 8 min
Tijdens de jaarwisseling in 1999 waren veel mensen bang voor de ‘millenniumbug’, die wereldwijd voor een crash van alle computersystemen zou zorgen. Duizend jaar eerder vreesde men nog veel grotere gevolgen van de millenniumwisseling. Middeleeuwse christenen dachten dat de Apocalyps nabij was. Velen reisden naar Jeruzalem, om het Laatste Oordeel af te wachten in de Heilige Stad.
> 7 min
Ooit telde Noord-Holland zo’n tachtig kastelen, die vrijwel allemaal verdwenen zijn. Een handvol staat nog overeind en is doordrenkt van legenden over dappere ridders, rijke edelmannen en schone jonkvrouwen. Maar ook over de gruwelen die er de afgelopen eeuwen hebben plaatsgevonden en de merkwaardige verschijningen die er nog altijd rondwaren. Maak kennis met de vier spookachtigste kastelen van onze provincie.
> 7 min
Tijdens de Koude Oorlog heerste een sfeer van onzekerheid. Er gingen talloze complottheorieën rond, van de moord op John F. Kennedy tot het in scène zetten van de maanlanding. Maar bovenal heerste er een groot wantrouwen tegen de communistische Sovjet-Unie. Uit angst voor een atoomoorlog werden op verschillende plekken in Noord-Holland geheime schuilkelders aangelegd voor burgers en overheid.
> 7 min
Waar kom je tegenwoordig nog een prins in het wild tegen? In de jaren 1930 was het antwoord: op het Gemeentelijk Lyceum in Haarlem. Daar ging kroonprins Dorodjatun van Yogyakarta naar de middelbare school. Haarlemmers kenden hem als ‘Sultan Henkie’.
> 5 min
Hoor wie klopt daar kinderen… Het is te hopen dat het de Goedheiligman, en niet Pieter van Tongeren is. Op Sinterklaasavond in 1871 vermoordde deze Heemstedenaar blekersknecht Peter Kees… in opdracht van diens vrouw Elisabeth Ras. Toen dit uitkwam, werd Elisabeth de eerste vrouw die in Nederland een levenslange gevangenisstraf kreeg.
> 6 min
Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) besloot in 1893 en 1894 een oproep te plaatsen in verschillende kranten. Als verzamelaar van oude volksverhalen vroeg hij of mensen hun lokale sprookjes en sagen naar hem wilde opsturen. Hij zal verrast hebben opgekeken van de honderden reacties. Vooral van arts Cornelis Bakker (1863-1933) uit Broek in Waterland ontving hij veel Noord-Hollandse volksverhalen, die op zijn beurt de verhalen verzamelde onder zijn patiënten. Een paar spannende volksverhalen spelen zich af in de ijskoude winter, waar twee schaatsers de duivel ontmoeten op het ijs. Lees en huiver…
> 6 min
Eeuwenlang, totdat halverwege de 19de eeuw de stadswallen werden geslecht, was er een waterspook of watermonster in Amsterdam dat de Bullebak heette. Dat wordt tenminste van generatie op generatie verteld – en dan moet het wel waar zijn.
> 4 min
Zonder armen of benen zweven ze langs de pakhuizen en boven het water van de Oudeschans. De spoken – want dat zijn het! – verschijnen voor het eerst op 8 oktober 1833. Een dikke week houden ze Amsterdam in de ban. Elke avond stromen de kijkers massaal toe.
> 5 min
Menig driftig kind kreeg vroeger de onheilspellende waarschuwing: ‘Pas maar op! Als je je moeder slaat, dan groeien je handen boven je graf!’ In Alkmaar wisten ze wel raad met dit dreigement. Stoute kinderen werden meegenomen naar een zeventiende-eeuwse grafzerk in de Grote- of Sint-Laurenskerk, waar naar verluid een kinderhand uit het graf groeide.
> 4 min
In het Muiderslot hangt een bijzonder schilderij, waarop een aantal mensen met groene kolen als hoofd in een bakkerswinkel zit, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. De eigenaardige voorstelling toont de sage van de Bakker van Eeklo, een plastisch chirurg avant la lettre.
> 4 min
Stolpboerderij De Strooppot op Texel dankt haar naam aan een zoet en rijk verleden. Volgens de legende zou de indrukwekkende boerderij namelijk gebouwd zijn door een arme jutter, die dankzij geluk en bluf tot grote rijkdom kwam. In het verhaal van De Strooppot ligt de wensdroom van elke arme Texelaar verborgen.
> 6 min