Soms zijn ze klein, soms juist heel groot. Soms staan ze aan een plein in een drukke stad, soms in het midden van een klein dorpshart. En in uitzonderlijke gevallen beperkt het zich tot een zoldertje. Geen gebouw zo divers als de kerk.
De Sint Agneskerk in Egmond aan Zee heeft maar weinig voorspoed gekend. Haar robuuste vierkante toren rees hoog boven het dorp en de duinen uit. Lange tijd was de kerk een belangrijk baken voor schippers. ´s Nachts brandde er voor de zeelui een steenkoolvuur in een korf op een hoge paal, tot het noodlot toesloeg tijdens een zware storm op 27 november 1741.
>Nooit gebouwd Amsterdam: bekende voorbeelden zijn de hoge toren voor de Nieuwe Kerk op de Dam en de brug over het IJ. Een beetje in de vergetelheid geraakt, is het plan voor een koepelkerk op het Rembrandtplein, de vroegere Botermarkt, waar vanaf 1669 iedere maandag zuivel werd verhandeld.
>De Alkmaarse schilder Caesar van Everdingen heeft zijn roem vooral te danken aan de belangrijke bijdrage die hij leverde aan de versiering van de Oranjezaal in het Huis ten Bosch bij Den Haag. Rond het midden van de zeventiende eeuw bracht hij daar veelgeprezen historische en allegorische voorstellingen aan. Sindsdien geldt hij als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het zogeheten Hollandse classicisme. Enkele jaren eerder had de jonge Van Everdingen al naam gemaakt door de orgelluiken van de Grote of Sint-Laurenskerk in zijn geboortestad te beschilderen met een bekend verhaal uit de bijbel.
>In een zijstraatje in de binnenstad van Weesp kun je zomaar middeleeuwse kloostermuren tegenkomen, resten van het ‘Jonge Convent’. Dit was één van de twee vrouwenkloosters van de Moderne Devotie in deze stad. Zij waren vanaf 1397 gesticht en boden woon- en werkruimte aan vrouwen die hun leven op eenvoudige, praktische wijze in dienst stelden van het geloof. Na opheffing in 1577 werd het Jonge Convent in een groot aantal woonhuizen verdeeld, die voor een deel nog bestaan.
>De dinsdag na Pinksteren is in de Zaanstreek en Purmerend traditioneel de dag waarop derde pinksterdag of Pinkster Drie wordt gevierd; ook wel 'Bokkiesdag'. Mensen uit verschillende plaatsen in de provincie trokken sinds oudsher op deze dag naar Purmerend om een bokje (geit) te kopen.
>Een katholieke jeugd in Den Helder in de jaren vijftig en zestig. Het klinkt weinig buitenissig, maar in de terugblik van oud-Heldenaar Hans van Rossum lijkt het toenmalige katholicisme van een andere wereld. Aantekeningen bij een geleidelijk afscheid van de kerk.
>Na lang twijfelen is een besluit genomen, met andere woorden: 'de kogel is door de kerk'. Een uitdrukking die al sinds de achttiende eeuw bekend is. De eerste vermelding kun je vinden in het spreekwoordenboek van theoloog en letterkundige Carolus Tuinman, maar waar de uitdrukking exact vandaan komt, is onzeker.
>Vanaf de straat is er niets wat verwijst naar de aanwezigheid van de gewijde ruimte op de zolder van het Amsterdamse grachtenpand. Als je niet weet dat die er zit, dan heb je hem waarschijnlijk nog nooit gezien. Het is de schuilkerk Ons' Lieve Heer op Solder.
>Wanneer het in de zuidelijke provincies meters bier begint te regenen en verschillende plaatsen alternatieve naamborden als Oeteldonk en Bollemeppersgat onder het stof vandaan halen, weet je dat het jaarlijkse carnaval begonnen is.
>Wie denkt aan Sinterklaas, denkt aan de winter en vijf december. In Amsterdam kunnen echter het hele jaar door referenties aan de goedheiligman gevonden worden. De stad kent drie Sint Nicolaaskerken: de Oude Kerk, de Rooms-Katholieke schuilkerk Ons' Lieve Heer op Solder en de Basiliek van de Heilige Nicolaas tegenover het Centraal Station. Ook is op de Dam een prachtige Sinterklaas-gevelsteen te zien. De reden dat de Sint zo goed vertegenwoordigd is in de hoofdstad, heeft alles te maken met één van de overgeleverde legendes rondom de heilige.
>Het lijkt erop dat het zoete Sint Maarten een concurrent heeft gekregen. Een kleine twee weken vóór kinderen met hun zelfgemaakte lampionnen langs de deuren gaan en een liedje zingen om snoep te halen, worden steeds vaker de verkleedkleren uit de kast getrokken voor Halloween. Het griezelfeest is lang niet zo groot als in Noord-Amerika maar wordt wel met veel enthousiasme, onder andere van bedrijven, omarmd. Sommigen noemen het feest een symptoom van de amerikanisering van Nederland. Maar waar komt dit feest eigenlijk vandaan?
>In 1636 meert een schuit af bij de in aanbouw zijnde kerk van Schermerhorn. Aan boord is Jacob Jansz. die het kerkraam komt afleveren, dat het polderbestuur van de Schermeer heeft besteld. Jacob Jansz. is kistenmaker van beroep en heeft de kist(en) gemaakt, waarin de breekbare lading vervoerd wordt. Zoals gebruikelijk gaat het vervoer over water. De kistenmaker begeleidt het transport tot in de kerk. Na goedkeuring door de opdrachtgevers vindt de betaling van 100 gulden plaats, die met maker van het raam, de kunstenaar Pieter Holsteyn, is afgesproken. Na ontvangst van het geld kan Jacob Jansz. de terugreis aanvaarden. Het glas-in-loodraam dat Jacob Jansz. brengt, is nog steeds te bewonderen in de Grote Kerk van Schermerhorn. Aan de levering van het raam gaat een traject vooraf dat via zeventiende-eeuwse bronnen te volgen is.
>Dagen of wekenlang heb je gepiekerd, maar eindelijk is de beslissing genomen. Velen zullen zeggen dat 'de kogel door de kerk is'. De uitdrukking wordt al honderden jaren gebruikt. Maar waar komt deze eigenlijk vandaan? Een gangbaar antwoord is te vinden als we in de geschiedenisboeken van de Haarlemse Sint Bavokerk duiken.
>Het was een mooie dag in Amsterdam-Noord, 17 juli 1943. In de katholieke Sint Ritakerk vindt een eucharistieviering plaats vanwege het 25 jarig bestaan van de kerk. Er zijn meer dan 700 mensen binnen als er een hard gegier boven de kerk klinkt, gevolgd door het geluid van gebroken glas. Daarna wordt het donker. De kerk is gehuld in een grote stofwolk. Er klinkt gekrijs en gekerm van gewonden.
>Rijdend over de Coentunnelweg, de A8 tussen Zaandam en Amsterdam, vallen twee glanzende puntdaken op tussen het groen. Het zijn de minaretten van de Sultan Ahmet Moskee. In mei 1993 ging de eerste paal van dit pand de grond in, maar het verleden van de Islamitische gemeenschap in de Zaanstreek gaat veel verder terug.
>Het religieuze gebruik om in moeilijke tijden een aparte bededag te houden zou ontstaan zijn in de middeleeuwen. Er waren toen vaste bededagen, zoals de quatertemperdagen en de kruisdagen. Daarbij ging het vooral om omstandigheden op seculier terrein: oorlog, honger en rampen. Na de reformatie in de 16e eeuw, toen grote delen van Nederland het katholicisme voor het protestantisme verruilden, werd het houden van bededagen door de reformatorische kerken overgenomen.
>In Weesp staat een bescheiden kerk met een boeiend verleden. Dat deze kerk op deze plek aan de Oudegracht is verrezen, is te danken aan de stoommachine van een kledingwasserij die failliet ging. Twee ongetrouwde zusters zorgden er voor dat de Van Houtenkerk uitgroeide tot een van de meest bekende godshuizen van de vrijzinnig protestanten in het land. Kortom, Weesp bezit een kerk met een verhaal.
>Nadat ze de Grote Kerk aan de Nieuwstraat bij de reformatie aan de protestanten hadden moeten overdragen, zochten rooms-katholieken in Weesp hun toevlucht in een schuilkerk. Alleen in het geheim konden ze in een gebouw aan de Achtergracht hun geloof belijden. Aan de Herengracht werden eind 18e eeuw met toestemming van de autoriteiten enkele pakhuizen van een jeneverstokerij omgebouwd tot een kerk. Van de straat kon je niet zien dat hier een godshuis stond. Daar kwam vanaf 1874 verandering in.
>Tot de oudste gebouwen in Weesp behoort de Grote of Laurenskerk. Deze kerk die in het hart van de stad staat, is in 1462 ingewijd. De stad telde toen zo'n 1200 inwoners. Zij bouwden hun nieuwe gotische kerk op de plek waar vroeger een bakstenen kerk had gestaan. En vermoedelijk stond daar verder terug in de tijd een kerkje van tufsteen. In de toren van de Grote Kerk valt nog een deel van de toren van de voorganger te herkennen. En ook al zie je de kerktoren niet, de klokken van de Grote Kerk laten zich in de hele binnenstad horen. Net als eeuwen geleden.
>'Dit was de plaats waar zij de eeuwige en elkaar ontmoetten - tot ze zo maar weg waren.' Je leest het op een gedenkplaat in de Hanensteeg in Weesp, op de zijmuur van de voormalige synagoge aan de Nieuwstraat. Op 29 april 1942 vertrokken de laatste joden uit het stadje. Gedwongen.
>