3 min
Derde Pinksterdag
De Purmerender veemarkt is verleden tijd en we zijn niet meer vrij met Pinkster Drie, maar er wordt nog veel aandacht besteed aan deze bijzondere dag. Ieder jaar vindt er een Bokkiestocht plaats, een fiets- en looptocht van ongeveer vijftien kilometer door de polder; van Zaandam naar Purmerend en van kroeg naar kroeg om Bockbier te proeven. Ook wordt de jaarlijkse Pinkster Drie Wielerronde van Krommenie gereden, een sportief spektakel. Maar sinds wanneer bestaat derde pinksterdag? En wat wordt er eigenlijk gevierd?
Bokkie kopen op Pinkster Drie op de veemarkt in Purmerend (1983). Beeld: Nationaal Archief, Fotocollectie Anefo.
Tussen Moorddam en geuzenlegers van Oranje
In de Zaanstreek krijgen ze niet genoeg van Pinksteren. Niet vanwege het herdenken van het neerdalen van de Heilige Geest of omdat er een overvloed is aan pinksterbloemen. Ook niet omdat Zaankanters het vieren van de lente uiterst belangrijk vinden, maar vanwege een eeuwenoude overwinning ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog.
Na de Beeldenstorm escaleerde de Nederlandse Opstand en maakten relatief onschuldige acties zoals het Smeekschrift en verscheidene protestbrieven plaats voor een bloedige strijd tussen de opstandige troepen onder Willem van Oranje en de koningsgezinde troepen van de Hertog van Alva, uit Spanje. De Zaanstreek lag precies ten hoogte van het front waar felle gevechten tussen de twee kampen plaatsvonden. Het noordelijke deel van wat tegenwoordig Noord-Holland is, was voor een groot deel in handen van Willem van Oranje, op enkele dorpen en steden na. Amsterdam, in de volksmond ook wel ‘Moorddam’ genoemd, was tijdens de Opstand Spaansgezind.
Diederik van Sonoy, gouverneur van Noord-Holland, Pieter van den Berge, 1700 – 1702. Beeld: Rijksmuseum.
Overwinning bij de Kalverschans
Het drassige landschap van de zestiende-eeuwse Zaanstreek vormde tijdens de pinksterdagen in 1574 wederom het strijdtoneel. Langs de Zaan waren door beide partijen schansen opgeworpen ter verdediging tegen vijandelijke troepen en schepen. Alva’s soldaten wisten eerder al verschillende schansen te veroveren, maar niet de Kalverschans. Hier begon de overwinning die nog eeuwenlang voort zal leven.
De Kalverschans, ook wel Zaanse Schans, aan de waterkant tussen de Zaan en de Poel is nu een landschap met fabrieken maar werd meer dan vierhonderd jaar geleden door de geuzenleider Diederik van Sonoy opgebouwd om het tegen de troepen van Alva op te kunnen nemen. En met succes! Vele honderden Spaanse soldaten vielen de Zaanstreek in 1574 aan om bij de Kalverschans tot staan te worden gebracht tijdens Pinksteren.
Aan het einde van eerste pinksterdag hadden de troepen van Alva groot verlies geleden en op tweede pinksterdag ging de strijd verder, maar werden de aanvallen bij de Kalverschans afgeslagen. De Spaanse soldaten werden verdreven en de verdedigers van de Zaanstreek kregen een beloning: een extra pinksterdag, die tot op de dag van vandaag gevierd wordt.
Pinkster Drie
Wat doe jij op derde pinksterdag, ter ere van die eeuwenoude overwinning? Breng je bij afwezigheid van de traditionele veemarkt een bezoekje aan de kinderboerderij of stap je op de fiets voor een tocht door de polder, van Zaandam naar Purmerend?
Tekst: Liza Koppenrade
Bronnen
Publicatiedatum: 13/05/2016
Vul deze informatie aan of geef een reactie.
1 reactieWonderlijk dat de schans in Wormer geheel onbenoemd blijft. Deze tekst is op zijn minst onvolledig te noemen.