3 min

Van Verloo via Rendorp, Graafland en Trip naar Rendorp

Tussen 1675 en 1773 was Schoonenberg achtereenvolgens in bezit van Johan Verloo, Herman Rendorp (1682), Cornelis Engelbertz. Graafland (1737), Lucas Trip (1749) en Nicolaas Pieter Rendorp (1763). Vooral Graafland en Trip droegen bij aan de uitbreiding, inrichting en verfraaiing van de buitenplaats. Het groeide uit van een eenvoudige hofstede tot een aanzienlijke buitenplaats met een voornaam herenhuis, tuin met beelden en kassen, landerijen, duingebied, dienstgebouwen en boerderijen.

Zuidzijde van huize Schoonenberg, juli 1973. Colletie Noord-Hollands Archief.

Hoofdlijnen in het landschap

Van de geometrische tuinaanleg uit de zeventiende- en achttiende eeuw zijn nu nog delen herkenbaar, zoals de noordelijke oprijlaan vanaf de Driehuizerkerkweg en de wallen aan de zuidzijde en noordzijde van het perceel. Ook de zichtlaan vanaf de overplaats aan de andere kant van de Driehuizerkerkweg ligt er nog. Die laan was gericht op de oostgevel van het oorspronkelijke hoofdhuis. Achter het huis lag een vijver, die de basis vormde voor de huidige waterpartij.

De ingang van Schoonenberg. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

De turbulente negentiende eeuw

Rond 1800 werd de tuin heringericht in de Engelse landschapsstijl. Die aanleg is nog aanwezig aan de zuid- en westzijde van het huis. De kom werd aanzienlijk vergroot tot een langgerekte slingerende waterpartij met daarbij een grote open weide.
1826 was het begin van een groot aantal wisselingen in eigendom, splitsing en weer samenvoeging waarbij het oorspronkelijke huis bij de vijver in 1827 werd gesloopt.
Vanaf 1853 kwamen verschillende percelen op het voormalige landgoed in bezit van Gerrit Heshuijsen. Hij liet ter plaatse van de voormalige oranjerie en dienstwoning door (landschaps)architect Jan David Zocher in 1860 het nog bestaande huis bouwen. In die tijd werd ook de tuin aan de zuid- en oostzijde heringericht, zodat de zuidgevel uitkeek over een open ruimte.

Het brede gepleisterde huis is later in de negentiende eeuw aan de westzijde vergroot en aan de noordzijde uitgebreid met een koetshuis. Het is een relatief bescheiden huis in neoclassicistische stijl met fraai gesneden windveren en persiennes aan weerszijden van de vensters.

Duitse bunker op het terrein van Schoonenberg. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Dienstwoning

Ten noorden van het huis staat een voormalige dienstwoning van de buitenplaats. Het is in 1859 ontstaan door verbouwing van een huisje bij een moestuin tot een dubbele woning. Na een ernstige brand in 1982 is het van de rijksmonumentenlijst afgevoerd. Nadien is het echter gerestaureerd en op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Aan het begin van de laan naar deze dienstwoning zijn rond 1930 twee hekpijlers afkomstig van buitenplaats Hoogergeest geplaatst.

In de Tweede Wereldoorlog deed het huis dienst als kantoor en woning van een Duitse commandant waardoor in het parkbos bunkers en verdedigingswerken verrezen. Daarna kwam Schoonenberg in eigendom van de gemeente Velsen. De tuin en het bos werden tot wandelgebied gemaakt en de omliggende weiden werden bestemd tot sportvelden. Het huis is in die periode verhuurd aan burgemeester M.M. Kwint wiens weduwe er verbleef tot 1994. Na verkoop aan particulieren is het herenhuis gerestaureerd en in drie woningen gesplitst. Zo is het weer een glimmende parel in het groen.

Schoonenberg is een rijksmonument, daarbij horen het huis uit 1860, de historische aanleg, het toegangshek bij het huis en het hek naar het dienstgebouw. Het dienstgebouw zelf is gemeentelijk monument. Het parkbos is publiek toegankelijk, maar het huis wordt particulier bewoond.

De zuidzijde van Schoonenberg. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Landschap Noord-Holland / Cultuur Compagnie

Literatuur

• Bertram, Christian. Noord-Hollands Arcadia. Ruim 400 Noord-Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. Met een bijdrage van Erik A. de Jong. Alphen aan den Rijn: Canaletto, 2005, 284-285.
• Morren, Jan. Kastelen en buitenplaatsen in Velsen. Deel II Driehuis en Velserbroek. Haarlem 2004, 85-102.

Publicatiedatum: 30/04/2012