3 min

Schei-beek

Scheijbeek is waarschijnlijk aan het einde van de zestiende, of begin zeventiende eeuw gesticht. Het gebied werd aan de noordkant begrensd door de Schouwbeek, die de scheiding vormde tussen Velsen en Beverwijk. Scheijbeek zelf hoorde tot 1818 bij Velsen. Vondel verbleef geregeld op Scheibeeck dat destijds eigendom was van Laurens Joosten Baeck. Vondel dichtte er in 1625 en 1642 vol lof over. Het huis bestond toen uit twee bouwdelen, die later in de zeventiende eeuw samen zijn gevoegd achter één gevel en onder één dak.

Huize “Scheijbeek” te Beverwijk. Collectie Noord-Hollands Archief, Provinciale Atlas.

Achttiende eeuw

In 1744 liet eigenaresse Anna Elisabeth Geelvinck het huis aan de achterzijde uitbreiden en werd de voorgevel vernieuwd. In de uitbreiding bevindt zich een grote tuinzaal met een allegorische plafondschildering. In 1759 werd de buitenplaats opnieuw in een gedicht bezongen, maar nu door Philip Zweerts. Uit zijn beschrijving blijkt dat er een sterrenbos lag met zeven lanen. De achttiende-eeuwse formele aanleg met hoge hagen en een kom achter het huis is in 1761 verbeeld in vier gravures van Paulus van Liender naar tekeningen van Cornelis Pronk. Rond 1780 werd de voorgevel nogmaals vernieuwd en bekroond door een driehoekig fronton.

Buitenplaats Scheibeek, door Abraham Radema Scheybeek, 1807. Collectie Noord-Hollands Archief, Provinciale Atlas.

Negentiende eeuw

Vanaf circa 1840 wijzigde de tuinaanleg naar landschapstijl. Er kwam een waterpartij, die na 1892 nogmaals werd vergroot. Het parkbos aan de noordwestzijde van huis ligt deels op glooiend terrein en is ingevuld met slingerpaden en boomgroepen. Ter plaatse van de voormalige moestuin in de noordwesthoek van het park, herkenbaar aan de vorm en afscheiding door een muur, liggen nu een rosarium en een speelweide.

In de negentiende eeuw breidde het huis verder uit met een keukenaanbouw aan de rechterzijde. De ramen werden vernieuwd en wellicht dateert de bepleistering van de zijgevels en achtergevel van het voorste deel ook uit die tijd, net als de persiennes bij de vensters.

Gezicht op de ingangspartij van het huis van de buitenplaats Scheijbeek te Beverwijk, 1770. Collectie Noord-Hollands Archief.

Twintigste eeuw

De volière en het dienstgebouw ten noordwesten van het huis zijn waarschijnlijk kort na 1900 gebouwd. In 1924 kwam het park in bezit van de gemeente. Na de oorlog diende het huis tot 1965 als gemeentehuis van Beverwijk. De gemeente is vertrokken, maar trouwen kan men nog steeds op Scheijbeek. Daarmee heeft de buitenplaats een bijzondere plek in het hart van velen.

Door de aanleg van wegen en woonwijken is het gebied verkleind. Park Scheijbeek is openbaar toegankelijk. In het huis is een kantoor gevestigd en het dient als trouwlocatie van de gemeente Beverwijk. De tuinkoepel met oranjerie en tuinmanswoning zijn bestemd als kantoor- en horecaruimte. In het zuidelijk deel van het park ligt een kleine heuvel waaronder een schuilkelder uit de Tweede Wereldoorlog ligt.

Scheijbeek is een rijksmonument, daarbij horen het huis en de aanleg met historische opstallen en tuinelementen. Ook Velserweg 8, de voormalige tuinkoepel met oranjerie en haaks daarop het tuinmanshuisje, is ondanks de recente aanbouwen en ingrepen ook een beschermd onderdeel van de buitenplaats.

Scheijbeek. Foto: Cultuurcompagnie Noord-Holland.

Landschap Noord-Holland / Cultuur Compagnie

Literatuur:

• Bertram, Christian. Noord-Hollands Arcadia. Ruim 400 Noord-Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland. Met een bijdrage van Erik A. de Jong. Alphen aan den Rijn: Canaletto, 2005, 281-283.
• Oldenburger-Ebbers, Carla S., Anne Mieke Backer en Eric Blok. Gids voor de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur. DeelWest: Noord-Holland, Zuid-Holland. Rotterdam: De Hef, 1998, 152.

Publicatiedatum: 30/04/2012