De Zaanstreek, provisiekast van Nederland
De Zaanstreek werd in de 20e eeuw ook wel de provisiekast van Nederland genoemd. Talrijke grote ondernemingen produceerden juist hier vooral veel levensmiddelen.
>De Zaanstreek werd in de 20e eeuw ook wel de provisiekast van Nederland genoemd. Talrijke grote ondernemingen produceerden juist hier vooral veel levensmiddelen.
>Als vormgever in dienst van Verkade bepaalde hij tientallen jaren mee het gezicht van het bedrijf. Kunstenaar Cees Dekker (1900 – 1990) ontwierp honderden affiches, verpakkingen, trommels en blikken en nog veel meer. In zijn sollicitatiegesprek bedong hij meteen een vrije zaterdag om zo tijd te hebben voor zijn eigen kunstwerken.
>‘Waar is nou dat oude scheefgezakte houten huisje? Ik zie niks.’ Menig kind op schoolreisje naar Zaandam (eerst per boot en later met de bus) zal ter plekke deze vraag aan meester of juf hebben gesteld. En inderdaad, op het eerste gezicht is het zeventiende-eeuwse Czaar Peterhuisje niet te zien. Het kleine werkmanshuisje – het oudste in zijn soort in Nederland – is in 1895 stevig verpakt in een stenen omhulsel, naar een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Salm. Hun schepping is inmiddels ook tot monument verklaard, net zoals het naar tsaar Peter de Grote vernoemde huisje dat zich in haar binnenste bevindt.
>Woerdeman dreef in het pand een manufacturenzaak, Krijt verkocht er galanterieën en Servaas had er een groentehandel. Het huis aan de Noorderkerkstraat 7 in de eeuwenoude Klauwershoek in Zaandam kent een bedrijvig verleden. Thans doet het pand dienst als woonhuis.
>Het tweebeukige woonhuis stond eeuwenlang aan het Ezelspad te Zaandijk voor het werd overgeplaatst naar de Zaanse Schans. Er kwam veel geduld en vakmanschap aan te pas om het bouwvallige pand weer zijn oude glorie terug te geven.
>Een bakstenen onderpui, voorzien van een houten topgevel met uitgeschulpte windveren. Het pandje is een fraai voorbeeld van een arbeiderswoning uit het begin van de 18e eeuw, bouwjaar 1704/1705. Het stond aan de Lagedijk, ten noorden van de doopsgezinde kerk in Koog aan de Zaan.
>Neeltje Mulder schreef in haar jeugdherinneringen, opgetekend in het boek ‘Uit den goeden ouden Tijd’ met liefde over het pand waar zij in 1833 werd geboren. Het is dan ook een bijzonder woonhuis dat gekenmerkt wordt door twee bouwstijlen.
>Wiegend tussen twee kraanwagens verhuisde het 17-eeuwse pandje, verpakt in een stalen frame, op 13 december 1963 van het Meester Cornelispad 73 in Zaandam naar de Zaanse Schans.
>Het bakkerijmuseum aan het Zeilenmakerspad is gevestigd in een 17e-eeuws pand. Het stamt uit 1658, was aanvankelijk een woonhuis maar werd in 1758 verbouwd tot bakkerij. Bijna twee eeuwen, tot 1956, zijn de ovens in gebruik geweest.
>De watersnood van 1916 had diepe sporen achtergelaten op het Sint Catharijnepad, gelegen achter de Zuiddijk. Het in 1965 naar de Zaanse Schans overgebrachte pand verkeerde in slechte staat, was ernstig verzakt en de houtconstructie was bepaald gammel te noemen.
>Het Jagershuis dateert uit 1623 en is afkomstig van het Jagerspad, een niet meer bestaand pad te Zaandam, gelegen iets ten noorden van het Dr. Roggertspad. Het huis, en mogelijk ook het pad, dankt zijn naam aan de eerste bewoner Claes de Jager, een gefortuneerd man, eigenaar van drie houtzaagmolens.
>Het was de woonstee van burgemeester Teunis Slagter. Maar ook die van Aris de Jager, kastelein in café-restaurant De Prins. En ook Hendrikus Adrianus van Dijk woonde er, de grondlegger van drukkerij Van Dijk & Allan. Een gemêleerd gezelschap.
>Stijntje Kluyver-Smit, de echtgenote van koopman en verffabrikant Albert Kluyver, zou een zeer wispelturig vrouwspersoon zijn geweest. Zij stond model voor ‘Mejuffrouw Albestel’, de hoofdpersoon in een lang gedicht. Haar woning verhuisde in 1965 in twee delen van Koog aan de Zaan naar de Zaanse Schans en staat nog altijd bekend als het ‘Huis van mejuffrouw Albestel’.
>Het pand ademt een 17e-eeuwse sfeer. Alsof de tijd heeft stilgestaan. Zowel van binnen als buiten een pronkstuk. Wat te denken van een voorkamer met betegelde wanden en een achterkamer met houten betimmering. Om nog maar niet te spreken over de prachtige dubbele smuiger.
>Het mag een klein wonder heten dat het voorhuis, afkomstig van de Rozengracht te Zaandam in volle glorie herrees op de Zaanse Schans. Het verkeerde vóór de restauratie in zo’n miserabele toestand, dat weinigen vertrouwen hadden in een goede afloop van het onttakelde pand.
>Het harmonieus ogende gebouwencomplex bestaat uit niet minder dan drie afzonderlijke delen die in de jaren zestig op de Zaanse Schans zijn samengevoegd. Het betreft het herbouwde weeshuis van Westzaan uit 1717, een replica van een eind 17e-eeuws vleethuis uit Koog aan de Zaan en een 19e-eeuws pand uit de Oostzijde te Zaandam.
>Haast was in 1956 geboden. Voor de op stapel staande bouw van de Beatrixbrug dienden diverse panden aan de Westzijde het veld te ruimen voor de westelijke oprit van de brug. Apotheek Van Sante was daar een van. In sneltreinvaart werd het met sloop bedreigde pand overgebracht naar de Zaanse Schans.
>Hoe onwaarschijnlijk het ook klinkt, ook Albert Heijn, de grootste kruidenier van Nederland, is ooit heel klein begonnen. In 1887 werd in het dorp Oostzaan, onder de rook van Amsterdam, de basis gelegd voor het latere kruideniersimperium.
>Jonkheer mr. Carel Adolf Elias, burgemeester van Zaandam van 1902 tot 1914, heeft op mooie zomerse dagen nog verpoosd in de theekoepel die destijds achter zijn kapitale woonhuis aan Westzijde 114 stond.
>Het sluiscomplex gebouwd in 1713 als schutsluis met enkelkerende functie tussen de polder Oostzaan en het IJ. Het complex bestaat uit een sluis, een vaste brug, een loopbrug en een wachthuisje.
>