Zaanse theekoepel om aangenaam te verpozen

Jonkheer mr. Carel Adolf Elias, burgemeester van Zaandam van 1902 tot 1914, heeft op mooie zomerse dagen nog verpoosd in de theekoepel die destijds achter zijn kapitale woonhuis aan Westzijde 114 stond.

1 min

Theekoepel uit circa 1750

Met riant uitzicht op de Zaan nuttigde hij daar met zijn familie een kopje thee of een bekertje chocolade. Elias woonde in het grote herenhuis Westzijde 114 dat eind 19de eeuw werd gebouwd voor de familie Pauw. Eerder stond daar een 18de eeuws woonhuis, voorzien van een royale tuin en theekoepel.

Het statige pand Westzijde 114 te Zaandam, jaren twintig. Afbeelding Zaans Museum/Gemeentearchief Zaanstad.

Deze theekoepel uit circa 1750 is bij de sloopplannen gespaard gebleven. Na het vertrek van Elias werd het huis aangekocht door de Twentse Bank, de latere Algemene Bank Nederland, die het verbouwde tot bankiershuis.

De theekoepel in de achtertuin van Westzijde 114 te Zaandam. Afbeelding Zaans Museum/Gemeentearchief Zaanstad.

Verhuizing en restauratie

De theekoepel stond er tientallen jaren verloren bij. Daar kwam uit 1967 verandering in. De koepel paste niet in de uitbreidingsplannen van de bank die de sta-in-de-weg aanbood aan de stichting Zaanse Schans. Op 13 december 1967 verhuisde de dertien ton zware koepel, hangend in de takels van een hijskraan, over de Zaan naar zijn huidige plek.

Het transport van de theekoepel op 13 december 1967. Afbeelding Zaans Museum/Gemeentearchief Zaanstad.

Bij de restauratie bleek dat het een wonder mocht heten dat de koepel het transport had overleefd: de gebinten, de stijlen en het dak verkeerden in een bedroevende toestand. Het sierlijk vormgegeven gebouwtje in rococostijl werd na de restauratie ingericht als informatiepunt van de VVV en de verkoop van souvenirs. Sinds 1983 is in de koepel een tingieterij gevestigd van het familiebedrijf Blaauboer.