Ramptoerisme

Op nieuwjaarsdag 1843 werd in Westzaan een treurig dieptepunt bereikt met het instorten van de kerktoren. Daarbij werd een naastgelegen woning onder het puin verpletterd. Bij de ramp kwamen acht mensen, waaronder vijf kinderen, om het leven. De ‘torenval’ kreeg landelijke aandacht en confronteerde Westzaan voor het eerst in haar geschiedenis met het verschijnsel ramptoerisme. Naar schatting kwamen zo’n 20.000 nieuwsgierigen van elders een kijkje nemen op de plek des onheils.

Wees- en Armenhuis te Westzaan

Ook het nabijgelegen Wees- en Armenhuis aan de Lambert Meliszstraat liep door de klap flinke schade op. Er viel een muur aan puin en een andere muur scheurde geheel open. Met het wees- en armenhuis, gebouwd in 1717, is later alles nog dik in orde gekomen. Het pand werd in 1955 afgebroken om plaats te maken voor het nieuwe verzorgingshuis Lambert Melisz. De restanten van het oude weeshuis werden jarenlang opgeslagen. In de jaren zestig verrees het weeshuis in volle glorie op de Zaanse Schans waar het sindsdien dienst doet als restaurant De Hoop op d’Swarte Walvis.

Vele onderdelen van elders

Bij de herbouw van het weeshuis onder leiding van architect Jaap Schipper bleken veel van de oorspronkelijke onderdelen niet meer bruikbaar. Ze werden nauwkeurig opgemeten en nagemaakt. Origineel zijn de gevelstenen, een aantal skeletbalken en de binnendeuren. De overige delen van het houtskelet, zoals de stijlen, zijn vernieuwd, evenals de kozijnen in de buitengevels. Ook het getoogde plafond en de smuiger in de regentenkamer zijn reconstructies. In het weeshuis zijn zeer veel onderdelen en materialen verwerkt die afkomstig zijn uit andere gesloopte Zaanse panden, zoals de 18e-eeuwse wandtegels in de verschillende vertrekken en de diverse tegeltableaus.

Vleethuis

Het vleethuis aan de Zaanzijde is een replica van het enige nog in de Zaanstreek overgebleven exemplaar dat aan de Hoogstraat in Koog aan de Zaan stond. In een vleethuis werden ten tijde van de walvisvaart buiten het jachtseizoen het gereedschap en het materiaal van walvisvaarders opgeborgen. Wegens de zeer slechte staat werd het destijds niet raadzaam geacht om het naar de Schans over te brengen. Toch is het oorspronkelijke eind 17e-eeuwse houten pand niet verloren gegaan. Het werd door Nico Claasen in 1933-1994 van de ondergang gered en bevindt zich thans aan het einde van de Kalverringdijk, nummer 40.

Voormalig koopmanshuis uit de Oostzijde

In het voormalige koopmanshuis uit de Oostzijde is de keuken ondergebracht. De plaats waar eens de wezen verbleven is ingericht als restaurant, terwijl het vleethuisde bar en de Commandeurskamer herbergt, geheel ingericht in de stijl van dewalvisvaarders. Het restaurant werd op 7 oktober 1966 met veel feestelijkvertoon geopend.

Van Juliana en Beatrix tot Maxima en Gorbatsjov

Bij de brand op 1 januari 1994 werd het pand flink beschadigd door rook- en waterschade. Met name de Weesmeester, de vroegere slaapzaal van de wezen, liep grote averij op. Het herstel nam negen maanden in beslag. Het restaurant heeft sinds de opening tal van hooggeplaatste personen over de vloer gehad, zoals koningin Juliana, koningin Beatrix, prins Willem-Alexander, echtgenote prinses Maxima en Michael Gorbatsjov, de oud-president van de Sovjet-Unie. Sinds juni 2011 is De Hoop op d’Swarte Walvis de nieuwste trouwlocatie in Zaanstad. Het restaurant werd als vaste trouwlocatie aangewezen door burgemeester en wethouders.

Publicatiedatum: 27/04/2012