2 min

Geschiedenis

Deze voormalige zeesluis bevindt zich in de van oorsprong middeleeuwse zeewering, die het land ten noorden van het IJ beschermde. Vroeger gaven vier sluizen toegang tot de polder Zaan, waarvan er twee in directe verbinding stonden met de zee (het IJ). De hanepadsluis was hiervan de grootste. De sluis is nog herkenbaar als zeesluis, te zien aan de trapsgewijze opbouw tegen het talud van de dijk en het zware muurwerk. De afmetingen van de sluis zijn afgestemd om de kleinere scheepvaart. Dat blijkt ook uit het feit dat de sluis al in de negentiende eeuw een vaste brug bezat, waardoor schepen met een mast of niet makkelijk strijkbare mast niet konden passeren.

De ‘Hanepadsluis’ in Zaandam. Bron: Provincie Noord-Holland

Bijzonderheden

Tot de bijzonderheden moet de natuurstenen peilschaal worden gerekend, die vermoedelijk achttiende eeuws is. In 1936 werd de sluis grondig gerepareerd, hierbij werd de huidige brug gebouwd alsmede het houten wachthuisje.
Er zijn twee gedenkstenen aangebracht: In de zuidelijke wand bevindt zich een rechthoekige steen met de tekst: ‘Gebouwd in het jaar 1713/ drooggemaakt en belangrijk/ hersteld in het jaar 1852/ onder het bestuur van de banne/ Oostzaan en Oostzaandam/ [namen van de leden]’. In de noordelijke wand bevindt zich een tweede steen, waarvan de tekst luidt: ‘Brug vernieuwd in het jaar 1936/ onder het bestuur van de/ polder Oostzaan [namen van de leden]’.

Het hekwerk rond de vaste brug en het buitensluishoofd dateert uit 1936 en is uit monumentaal oogpunt van ondergeschikte betekenis.

Het wachthuis van de ‘Hanepadsluis’ in Zaandam. Bron: Provincie Noord-Holland

Waarde

Het complex is architectuurhistorisch van betekenis als goed voorbeeld van een schutsluis uit 1713 van het enkelkerende type met oorspronkelijke tussendeuren en zeewerende functie. Ook de hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering, waaronder met name de hardstenen peilschaal, de gedenkstenen en het wachthuisje uit 1936 dragen aan die waarde bij.

Cultuurhistorisch is het complex van waarde als goed bewaard gebleven element uit de geschiedenis van de waterhuishouding in Noord-Holland, in het bijzonder als voormalige zeeschutsluis tussen de polder Oostzaan en het IJ en met name van betekenis voor de handel in deze regio. Het complex is door situering en hoofdvorm van historisch-stedebouwkundige betekenis aan de Oostzaner- en Zeedijk en ruimtelijk-landschappelijk.

Het complex van de ‘Hanepadsluis’ in Zaandam. Bron: Provincie Noord-Holland

Adres: Zuiddijk 255, Zaandam

Publicatiedatum: 09/03/2012