Noord-Holland kent een schat aan industrieel erfgoed. Oneindig Noord-Holland bundelt de verhalen over de historie van fabrieken, scheepsbouw, gemalen, bedrijven en hun personeel – met een nadruk op het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek.
Aan de Comeniuslaan op de grens van Naarden en Bussum staat een bijzonder gebouw. Met zijn zonnige witgepleisterde muren, raamkozijnen in Moorse stijl en zelfs een heuse minaret lijkt het wel een moskee, maar niets is minder waar. Dit rijksmonument is in 1916 gebouwd als sigarettenfabriek ‘Palazzo’ voor de tabaksfirma van Antonius Weurman.
>Je zult het nu niet snel horen zingen, maar in de zomer van 1938 klonk luid en duidelijk uit duizenden kelen: ‘Wij willen Schiphol houden!’ Marcherend, fietsend, varend, of met de auto waren duizenden demonstranten naar het vliegveld gereisd. Van Texel was men zelfs komen vliegen.
>De Tweede Wereldoorlog bracht veel ellende, maar over het decennium dat daar aan vooraf ging, de jaren dertig, met zijn crisis, werkloosheid en armoede, weten we een stuk minder. Bart Lankester uit Wieringen beschrijft in zijn pas verschenen boek ‘Stakkers & Stakers’ hoe de crisis in de jaren 1930-1940 hard aan kwam in het noordelijke deel van Noord-Holland.
>Het was een ingrijpend project. Kilometers aan buizen werd door het hele land uitgerold, monteurs bouwden miljoenen fornuizen en geisers om. Oude kooktoestellen gingen naar de sloop. Cabaretier Wim Kan zong in zijn oudejaarsconference op de radio ‘Twaalf miljoen oliebollen op aardgas’. En nu, zestig jaren later, gaan we van het aardgas af.
>De Zaanstreek is niet alleen vermaard om zijn cacao, er stonden ook papiermolens die papier van onovertroffen kwaliteit maakten. De Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring is er op gedrukt en Beethoven schreef er zijn composities op. Een pas verschenen boek zet de Zaanse papiergeschiedenis op … papier.
>Hoe is het de Marokkaanse migranten en hun nakomelingen vergaan die begin jaren zestig in Alkmaar neerstreken? Joke Bol was er benieuwd naar en sprak zowel Marokkanen van de eerste, tweede als derde generatie.
>64,6 meter aan chocoladegeschiedenis? Wel in het Noord-Hollands Archief. Daar is het oude bedrijfsarchief van cacao- en chocoladefabriek Van Houten te bezichtigen. Sommige stukken zijn echt ‘bedrijfsarchieverig’: contracten, verslagen van aandeelhoudersvergaderingen, financiële rapporten. Toch zijn er ook onverwachte pareltjes te vinden, zoals de persoonlijke herinneringen van fabrieksarbeider A.H. de Heus.
>Wie kent nog de Breesaap? De opa van oud-premier Ruud Lubbers dreef er een uitspanning. Conny Braam schreef hoe haar voorouders zich in de Breesaap vestigden. Frederik Willem van Eeden bejubelde ruim anderhalve eeuw geleden dit ‘heiligdom der natuur’. En nu? Denderend verkeer. Een fabriek met de hoogste CO₂ uitstoot van het land. Wat is er met de Breesaap gebeurd?
>Of het een ‘serieuze optie is of een luchtkasteel’, zoals het Haarlems Dagblad schreef, dat moet nog maar blijken, maar de projectgroep die in opdracht van het Rijk onderzoek gaat doen naar de Lely-spoorlijn (Lelystad-Emmeloord-Groningen/Leeuwarden), kijkt ook naar de mogelijkheid om Amsterdam via Alkmaar en de Afsluitdijk met het noorden van het land te verbinden.
>‘Rammeldebammeldebammeldebam, Daar komt de Gooische stoomtram!’ klonk het in 1902. Deze tram kreeg al gauw de bijnaam ‘Gooische Moordenaar’. We volgen zijn spoor van Amsterdam via Diemen, Muiden en Naarden naar Laren.
>Op het slagveld is het mistig van de kruitdampen. In de verte buldert een kanon, maar dichterbij knallen de musketten om je heen. Omdat je door de mist niet veel ziet, ga je op gehoor af om de kogels te ontwijken. Dan boort zich iets in je schouder. Als je naar de pijn grijpt, ziet je hand rood van het bloed. Geen fataal schot, maar vechten gaat niet meer. Op naar de ziekenboeg!
>Van 1875 tot en met 1903 was er een lagere school voor christelijk onderwijs in de Barteljorisstraat in Haarlem gevestigd. Deze school was een van de vele scholen die in de tweede helft van de 19de eeuw werden opgericht, toen de schoolstrijd nog in volle gang was. Het oprichten van een bijzondere school was niet eenvoudig want bijzondere scholen kregen voor 1889 geen cent subsidie. Besturen moesten zelf maar zien hoe zij de financiële eindjes aan elkaar knoopten. Dick van Gijlswijk dook in de geschiedenis van deze Haarlemse christelijke school voor de werkende stand.
>Het redden van het voormalige forteiland Pampus, dat 3,5 kilometer noordelijk van Muiden ligt, is niet vanzelf gegaan, zo blijkt uit het pas verschenen boek ‘Pampus Pioniers’ met als ondertitel ‘Zij die het forteiland van de ondergang hebben gered’.
>Van ‘Mooi Schagen’ tot ‘Ontheemde Zaanse Molens’ en van ‘Amsterdamse Wintergezichten’ tot ‘Een poëtische wandeling door Laren en Blaricum’, Uitgeverij Noord-Holland, die boeken over erfgoed uitgeeft, bestrijkt waarlijk de hele provincie.
>Stel, je bent een jonge vrouw en gaat aan de slag als verkoopster bij het chique modehuis Gerzon. Voor je in de winkel mocht staan, kreeg je in de jaren 1920 eerst een spoedcursus verkopen. Het boekje ‘Lessen voor de verkoopster’ geeft een kleurrijke indruk van het leven achter de toonbank, honderd jaar geleden.
>Onze vaste vrijwilliger Arnoud van Soest schrijft sinds 2014 voor Oneindig Noord-Holland. Interviews, verhalen, historisch nieuws: trouwe bezoekers hebben al vele berichten van zijn hand kunnen lezen. Voor Erfgoedvrijwilliger.nl maakten we hém eens onderwerp van een verhaal. Hoe is het om voor Oneindig Noord-Holland te schrijven?
>De donkere nacht is bijna verdreven. Loop op een vrijdagavond door het centrum en zie hoe de Nieuwendijk wordt verlicht door etalages, hoe cafés het Leidseplein beschijnen. Publieke straatverlichting is amper nodig. Andere lichtbronnen bepalen de sfeer. Zo kennen we de stad. Voor de negentiende-eeuwse Amsterdammers was het een ommekeer, dankzij de ‘gaz-illuminatie’.
>De Gooise havenstad Huizen telt één provinciaal monument: de Kalkovens. Als oudste industrie van Huizen vormen de vier torens nog altijd een karakteristiek gezicht aan de haven. Niet voor niets is de voormalige schelpkalkfabriek nu een gewilde evenementenlocatie. Maar wat werd hier vroeger precies gemaakt en waarom was deze industrie zo belangrijk voor Huizen?
>Behalve met Vroom & Dreesmann en KOFA Spruyt zijn veel mensen in Alkmaar zeker bekend met het warenhuis dat de tand des tijds wél heeft doorstaan: de HEMA. Oftewel de ‘Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam’. Volgens de website van de HEMA was de winkelformule vanaf het begin bedoeld voor de ‘gewone man’. Het bedrijf werd opgericht door directieleden van de Bijenkorf met de succesvolle Woolworth-winkels in Amerika als voorbeeld. Hoewel de eerste HEMA al in 1926 in Amsterdam opende, duurde het nog tot 1959 voordat Alkmaar een vestiging kreeg. Dit had er voornamelijk mee te maken dat Alkmaar als een te kleine stad voor een vestiging werd gezien.
>Toen Ericus Verkade in 1886 de Verkadefabriek oprichtte, wist hij niet dat zijn familiebedrijf ooit bekend zou komen te staan om de heerlijke koekjes en chocolade. De fabriek maakte aanvankelijk slechts brood, beschuit en ontbijtkoek, maar daar zou gauw verandering in komen. Hoe konden de biscuitjes en chocoladerepen van Verkade tot zo’n begrip uitgroeien? En misschien nog wel belangrijker: hoe werden ze eigenlijk gemaakt? Om dat uit te vinden, brachten we een bezoekje aan de Verkade Experience in het Zaans Museum.
>