Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Werk en industrie

Noord-Holland kent een schat aan industrieel erfgoed. Oneindig Noord-Holland bundelt de verhalen over de historie van fabrieken, scheepsbouw, gemalen, bedrijven en hun personeel – met een nadruk op het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek.

Verhalen

Stoommeelfabriek ‘Vrede’

Aan de sluispolderweg te Zaandam ligt de voormalige stoommeelfabriek 'Vrede', zo genoemd omdat het werd opgeleverd toen de Eerste Wereldoorlog net ten einde was gekomen. Het zicht op het enigszins sinister overkomende staatsmonument wordt tegenwoordig echter versperd door het, bij het complex gevestigde 'Containers Terminal Vrede'.

>

Dudok in Velsen

Architect Willem Marinus Dudok (1884-1974) heeft een belangrijke rol gespeeld in de naoorlogse wederopbouw van de gemeente Velsen. Twee grote opdrachten in deze periode waren het hoofdkantoor van de Hoogovens in IJmuiden en het raadhuis van Velsen.

>

De NDSM: een stad in de stad

De werf van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij aan de noordzijde van het IJ is vandaag de dag een bekend en steeds populairder wordend terrein voor bedrijfjes, festivals, exposities en horeca. Het industriële karakter van het terrein is zeer typerend en enkele resterende loodsen en kranen verwijzen naar de voormalige functie.

>

De Zaanstreek in het weekend: het verenigingswezen van Verkade

"Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking", Sprak Ericus Verkade bij de oprichting van zijn bedrijf in 1886 tegen zijn vijftien medewerkers. Zijn bedrijf groeide echter gestaag en het aantal arbeiders groeide mee. In de twintigste eeuw werd het nodig om sociale voorzieningen te bieden en deze wettelijk vast te leggen. Zo kwamen er een ziektewet, vakantierechten en een oudedagvoorziening. Ook verschafte de nieuwe arbeidswetgeving de werknemers iets anders: vrije tijd. Dit zorgde voor een grote ommezwaai in het dagelijks leven, die onuitwisbare gevolgen heeft achtergelaten.

>

Bruynzeel in Zaandam

Het hout- en timmerbedrijf Bruynzeel, nog altijd beroemd om zijn keukens, werd in 1897 opgericht in Rotterdam door de Zeeuwse Cees Bruynzeel. Op het eerste gezicht lijkt een band met de industrie in het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek niet voor de hand te liggen, maar niets is minder waar. Een brand in de Rotterdamse fabriek 'de Arend' in 1919 betekent voor de firma Bruynzeel een gedeeltelijke  en later zelfs volledige verhuizing naar de Zaanstreek in 1920, een beslissing die hen geen windeieren heeft gelegd.

>

Duyvis Machinefabriek

Aan de Schipperslaan in Koog aan de Zaan ligt, enigszins verscholen, het indrukwekkende bedrijf 'Royal Duyvis Wiener'. De Koninklijke machinefabriek is met het maken van cacao- en chocolademachines een belangrijke speler op de wereldmarkt, maar heeft zich niet altijd met cacaoverwerking bezig gehouden en is ooit opgericht door de zoon van Teewis Duyvis, oprichter van de bekende Nederlandse borrelnootjesfabrikant 'Duyvis'.

>

Fuif’es met Duyvis

Snackfabrikant Duyvis in Zaandam is een bekende producent van vele soorten borrel- en tijgernootjes. Het bedrijf begon in de 19de eeuw als olieslagerij voor het in de jaren 1960 begon met de verkoop van pinda's en andere noten. Van olie en veevoer ging de productie over op borrelnoten en later ook zoutjes en dipsauzen. Van oom naar neef naar kleinzoon, het familiebedrijf was zeker 150 jaar in handen van een Duyvis voor het werd gekocht door achtereenvolgens AkzoNobel, Douwe Egberts en nu voedingsmiddelen –en frisdrankproducent Pepsico.

>

Graaf opent porseleinfabriek in Weesp

Een fabriek in een nu onopvallend steegje bezorgde Weesp tijdelijk grote roem. Hier werd sierlijk porselein en aardewerk gemaakt. Dat Weesp bekendheid kreeg door zijn porselein is te danken aan oorlogsgeweld tussen Pruisen en Saksen (Duitsland). Vrijwel alle grote landen raakten rond 1756 met elkaar in gevecht, tot in Amerika toe. Door de strijd werkloos geworden porseleinmakers zochten elders hun heil. Bijvoorbeeld in een fabriek die enkele ondernemers hadden gekocht in Weesp, aan de Kromme Elleboogsteeg 2.

>

Dominee Jeronimo de Vries

Dominee Jeronimo de Vries (1838-1915) genoot, ondanks zijn geringe lengte, binnen de doopsgezinde broederschap veel aanzien als evangelieprediker van de moderne theologie. Daarnaast werd hij, ook buiten de eigen kring, bekend vanwege zijn letterkundige activiteiten. Hij vertaalde en schreef biografieën. Ook was hij redacteur van het populaire tijdschrift Eigen Haard. Zijn preekbundels gingen als warme broodjes over de toonbank.

>

Rijnierse BV: ruim twee eeuwen een familiebedrijf

Rijnierse BV is trots op haar predikaat ‘hofleverancier’ dat in 1993 is verleend door Hare Majesteit Koningin Beatrix. We gaan even terug in de tijd en halen een paar feiten naar voren. In januari 1793 nam een zekere Simon Reinierse, inwoner van Haarlem, het woonhuis met winkel over van de timmermansbaas Willebrodus van Horstok, wonende te Tetterode (Overveen). Hij verzocht daarbij aan de Edele Groot Ambachtsheren zich als timmermansbaas te mogen vestigen, in plaats van gemelde Horstok. Hierop werd welwillend beschikt.

>

Tabaksfabriek Jan de Ruyter in Uithoorn

Aan de verdwenen tabaksindustrie van Uithoorn herinnert nog het beeldje De Roode Vos aan de Schans tegenover het Rechthuis. Een soortgelijk beeldje sierde ooit de gevel van de Uithoornse tabaksfabriek.

>

Van kompas naar kansel

De geschiedenis van de voormalige Gemeentelijke Zeevaartschool Texel, 1913-1933, vastgelegd in verhaalvorm. De levensloop van een bijzondere leerling, Piet Lugtigheid: van stuurman tot dominee.

>

Industrie uit vervlogen tijden bij ’t Kromhout

Waar in de negentiende eeuw hard gewerkt werd aan grote schepen, is sinds een aantal jaren een bijzondere locatie in Amsterdam gerealiseerd. De Museumwerf ’t Kromhout vertelt het verhaal van de geschiedenis van de werf en de invloed van de scheepsbouw op de stad.

>

Watertoren Spaklerweg: honderdjarig pronkjuweel

Aan de Spaklerweg 26, in het huidige Amstel Business Park, herinnert een prachtige toren aan een florerende bedrijfstak van honderd jaar geleden. Amsterdam exploiteerde in de hoogtijdagen 1898 - 1921 vier gemeentelijke gasfabrieken. De Zuidergasfabriek stond op dit terrein. De nu honderdjarige watertoren werd gebouwd voor opslag van proceswater. Dit baken met vele fraaie ornamenten versierd is van ver te herkennen. 

>

Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF)

De Nederlandsche Seintoestellen Fabriek is opgericht op 27 februari 1918 te Amsterdam door een groep reders. De draadloze telegrafie (morse seinen) was in 1895 ontdekt door Marconi en werd vooral in de scheepvaart gebruikt. De eerste fabriek werd gevestigd in een voormalige weverij aan de Groest 106-108 in Hilversum. In 1919 werd de assemblage wegens ruimtegebrek overgeplaatst naar het tentoonstellingsgebouw Trianon, later Casino-theater, nu Eurocinema aan de Naarderstraat 8.

>

Marco Tortorelli: een Italiaan in Huizen

Dit is het verhaal van de Italiaanse immigrant Marco Tortorelli. Hij groeide op in het Zuid-Italiaanse Grassano. Als enige van het gezin maakte hij de basisschool af en volgde een jaar middelbaar onderwijs. Er viel weinig te verdienen op het Zuid-Italiaanse platteland. Samen met drie vrienden schreven ze zich in bij een arbeidsbureau. Een zonnegordijnenfabriek in Huizen vroeg jonge ongetrouwde mannen van tussen 20 en 30 jaar.

>

Legendarische brand van het Zaans Veem in 1954

De grootste brand die ooit in de Zaanstreek heeft plaatsgevonden was zonder twijfel de 'Veembrand' in de Oostzijde die in oktober 1954 de pakhuizen Nederland en Czaar Peter, volgepakt met cacaobonen, in de as legde. De nablussing duurde drie weken en de schade bedroeg destijds elf miljoen gulden.

>

De Bruynzeel Valk : Keukenfabrikant maakt zeilboot voor wedstrijden

Aan het einde van de jaren dertig introduceerden de deuren- en keukenfabrikant Bruynzeel en de jachtontwerper E.G. van de Stadt een revolutionair ontwerp: een knikspant open zeiljacht van watervast hechthout. Het was het eerste zeiljacht in Nederland ontworpen speciaal met het oog op (gedeeltelijk machinale) serieproductie.

>

De Houthavens: van werkplaats naar studieplaats

Het is vroeg in de ochtend en veel mannen verlaten hun huizen om naar de Amsterdamse Houthavens te gaan. Ze hebben daar geen vaste baan, maar elke dag gaan ze vragen of er werk voor hen is. Met wat geluk kunnen ze een schip laden of lossen en hebben ze een paar weken werk. Soms maar een paar dagen. De arbeid is zwaar en gevaarlijk en bovendien verdienen de havenarbeiders bijzonder weinig.

>