Noord-Holland kent een schat aan industrieel erfgoed. Oneindig Noord-Holland bundelt de verhalen over de historie van fabrieken, scheepsbouw, gemalen, bedrijven en hun personeel – met een nadruk op het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek.
De Zaanstreek kan worden beschouwd als een van de oudste industrielandschappen van ons land. De molenindustrie was al in 1600 in volle gang. De industrialisering en de komst van de stoommachine zorgde voor veel verandering. Betekende dit het einde voor de windmolen?
>
2 min
Na de opening van het Noordzeekanaal ontstond aan de kust al snel een havenplaats. Het was een initiatief van vissers die het kanaal gebruikten om aan te meren, dat leidde tot de aanleg van een haven. De oprichting van de Rijksvisafslag maakte van IJmuiden een vissersplaats van nationaal belang.
> 3 min
Op de Kalverringdijk 29 in Zaandam staat de ruim vier eeuwen oude verfmolen ‘De Kat’. Het uit twee zeventiende-eeuwse molens opgebouwde monument heeft zich gespecialiseerd in het maken van pigmenten voor verf. Er worden nog steeds verfstoffen gemaakt in de molen. Dat maakt De Kat de enige werkende verfmolen in de hele wereld.
> 2 min
Het beroep van secretaresse werd vaak weggezet als ‘eenvoudig tikstertje’ of schoonheidskoningin. Onterecht, vond Adolf Adriaan Schoevers. Hij richtte in 1913 zijn huiskamerinstituut aan de Reguliersgracht in Amsterdam op dat zich later ontwikkelde tot de fameuze secretaresseopleiding aan de Van Baerlestraat in Amsterdam-Zuid. Hier leerden vele secretaresses in spé blind en foutloos typen met tien vingers, steno, handelsrekenen, boekhouden en negen verschillende talen spreken en schrijven. Dat secretaresses nog altijd een belangrijke rol spelen in tal van organisaties, bewijzen de volgende 5 punten.
> 2 min
Op 15 februari 1864 tekende Gerard Heineken voor de overname van stoombrouwerij de Hooiberg in Amsterdam en plantte daarmee het eerste zaadje voor het grootse biermerk Heineken. De oprichter van Heineken en Co was een vooruitstrevend zakenman die met zijn bedrijf grote veranderingen doormaakte. Lange tijd leek zijn bestaan te zijn vergeten, maar de biografie ‘Gerard Heineken. De man, de stad en het bier’, geschreven door Annejet van der Zijl in 2014, bracht hier verandering in.
> 3 min
‘Kan het niet zo, heren?’ opperde koning Willem I in 1816 tijdens een kabinetszitting over de aanleg van een nieuwe vaarweg van het IJ in Amsterdam naar de Noordzee. Met een potlood trok de koning een streep door het gebied ten westen van het IJ tot aan de zee. ‘Onbegonnen werk en veel te duur’, stelden zijn ministers.
> 3 min
Aan de sluispolderweg te Zaandam ligt de voormalige stoommeelfabriek ‘Vrede’, zo genoemd omdat het werd opgeleverd toen de Eerste Wereldoorlog net ten einde was gekomen. Het zicht op het enigszins sinister overkomende staatsmonument wordt tegenwoordig echter versperd door het, bij het complex gevestigde ‘Containers Terminal Vrede’.
> 2 min
Architect Willem Marinus Dudok (1884-1974) heeft een belangrijke rol gespeeld in de naoorlogse wederopbouw van de gemeente Velsen. Twee grote opdrachten in deze periode waren het hoofdkantoor van de Hoogovens in IJmuiden en het raadhuis van Velsen.
> 2 min
De werf van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij aan de noordzijde van het IJ is vandaag de dag een bekend en steeds populairder wordend terrein voor bedrijfjes, festivals, exposities en horeca. Het industriële karakter van het terrein is zeer typerend en enkele resterende loodsen en kranen verwijzen naar de voormalige functie.
> 2 min
“Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking”, Sprak Ericus Verkade bij de oprichting van zijn bedrijf in 1886 tegen zijn vijftien medewerkers. Zijn bedrijf groeide echter gestaag en het aantal arbeiders groeide mee. In de twintigste eeuw werd het nodig om sociale voorzieningen te bieden en deze wettelijk vast te leggen. Zo kwamen er een ziektewet, vakantierechten en een oudedagvoorziening. Ook verschafte de nieuwe arbeidswetgeving de werknemers iets anders: vrije tijd. Dit zorgde voor een grote ommezwaai in het dagelijks leven, die onuitwisbare gevolgen heeft achtergelaten.
> 2 min
Het hout- en timmerbedrijf Bruynzeel, nog altijd beroemd om zijn keukens, werd in 1897 opgericht in Rotterdam door de Zeeuwse Cees Bruynzeel. Op het eerste gezicht lijkt een band met de industrie in het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek niet voor de hand te liggen, maar niets is minder waar. Een brand in de Rotterdamse fabriek ‘de Arend’ in 1919 betekent voor de firma Bruynzeel een gedeeltelijke en later zelfs volledige verhuizing naar de Zaanstreek in 1920, een beslissing die hen geen windeieren heeft gelegd.
> 2 min
Aan de Schipperslaan in Koog aan de Zaan ligt, enigszins verscholen, het indrukwekkende bedrijf ‘Royal Duyvis Wiener’. De Koninklijke machinefabriek is met het maken van cacao- en chocolademachines een belangrijke speler op de wereldmarkt, maar heeft zich niet altijd met cacaoverwerking bezig gehouden en is ooit opgericht door de zoon van Teewis Duyvis, oprichter van de bekende Nederlandse borrelnootjesfabrikant ‘Duyvis’.
> 2 min
Snackfabrikant Duyvis in Zaandam is een bekende producent van vele soorten borrel- en tijgernootjes. Het bedrijf begon in de 19de eeuw als olieslagerij voor het in de jaren 1960 begon met de verkoop van pinda’s en andere noten. Van olie en veevoer ging de productie over op borrelnoten en later ook zoutjes en dipsauzen. Van oom naar neef naar kleinzoon, het familiebedrijf was zeker 150 jaar in handen van een Duyvis voor het werd gekocht door achtereenvolgens AkzoNobel, Douwe Egberts en nu voedingsmiddelen –en frisdrankproducent Pepsico.
> 2 min
Een fabriek in een nu onopvallend steegje bezorgde Weesp tijdelijk grote roem. Hier werd sierlijk porselein en aardewerk gemaakt. Dat Weesp bekendheid kreeg door zijn porselein is te danken aan oorlogsgeweld tussen Pruisen en Saksen (Duitsland). Vrijwel alle grote landen raakten rond 1756 met elkaar in gevecht, tot in Amerika toe. Door de strijd werkloos geworden porseleinmakers zochten elders hun heil. Bijvoorbeeld in een fabriek die enkele ondernemers hadden gekocht in Weesp, aan de Kromme Elleboogsteeg 2.
> 3 min
Dominee Jeronimo de Vries (1838-1915) genoot, ondanks zijn geringe lengte, binnen de doopsgezinde broederschap veel aanzien als evangelieprediker van de moderne theologie. Daarnaast werd hij, ook buiten de eigen kring, bekend vanwege zijn letterkundige activiteiten. Hij vertaalde en schreef biografieën. Ook was hij redacteur van het populaire tijdschrift Eigen Haard. Zijn preekbundels gingen als warme broodjes over de toonbank.
> 2 min
Rijnierse BV is trots op haar predikaat ‘hofleverancier’ dat in 1993 is verleend door Hare Majesteit Koningin Beatrix. We gaan even terug in de tijd en halen een paar feiten naar voren. In januari 1793 nam een zekere Simon Reinierse, inwoner van Haarlem, het woonhuis met winkel over van de timmermansbaas Willebrodus van Horstok, wonende te Tetterode (Overveen). Hij verzocht daarbij aan de Edele Groot Ambachtsheren zich als timmermansbaas te mogen vestigen, in plaats van gemelde Horstok. Hierop werd welwillend beschikt.
> 2 min
Aan de verdwenen tabaksindustrie van Uithoorn herinnert nog het beeldje De Roode Vos aan de Schans tegenover het Rechthuis. Een soortgelijk beeldje sierde ooit de gevel van de Uithoornse tabaksfabriek.
> 1 min
De geschiedenis van de voormalige Gemeentelijke Zeevaartschool Texel, 1913-1933, vastgelegd in verhaalvorm. De levensloop van een bijzondere leerling, Piet Lugtigheid: van stuurman tot dominee.
> 28 min
Waar in de negentiende eeuw hard gewerkt werd aan grote schepen, is sinds een aantal jaren een bijzondere locatie in Amsterdam gerealiseerd. De Museumwerf ’t Kromhout vertelt het verhaal van de geschiedenis van de werf en de invloed van de scheepsbouw op de stad.
> 1 min
Aan de Spaklerweg 26, in het huidige Amstel Business Park, herinnert een prachtige toren aan een florerende bedrijfstak van honderd jaar geleden. Amsterdam exploiteerde in de hoogtijdagen 1898 – 1921 vier gemeentelijke gasfabrieken. De Zuidergasfabriek stond op dit terrein. De nu honderdjarige watertoren werd gebouwd voor opslag van proceswater. Dit baken met vele fraaie ornamenten versierd is van ver te herkennen.
> 4 min