Noord-Holland staat bekend om zijn molens. Toeristen komen van heinde en verre voor de molens van de Zaanse Schans. Sommige molens zijn eeuwenoud en nog steeds in gebruik als duurzame manier om de polders droog te houden. Andere zijn bewoond of herbestemd tot horeca, landwinkel of bed & breakfast. Maar allemaal zijn ze bepalend voor het landschap van Laag Holland.
Cornelis Koning en zijn vrouw Antje Molenaar trouwen in 1866. Uit dit huwelijk worden 11 kinderen geboren. Het eerste kind is een meisje, dat Trijntje genoemd wordt. Zij zal al vroeg de handen uit de mouwen hebben moeten steken om haar moeder te helpen, want na haar komen 9 jongens ter wereld.
>Een schokkend bericht in Schuitemakers Purmerender Courant van 28 december 1887:
n'Woensdagmiddag [21 December] liet de vrouw van C. Hoek, wonende in een watermolen bij RUSTENBURG hare beide kinderen eenigen tijd alleen te huis, daar zij boodschappen moest doen. Toen zij terug kwam, vond zij het oudste, een meisje van 4 jaar, verkoold in haar stoeltje zitten. Het arme kind was levend verbrand.'
>'Kunne wij het gebeurde niet ongedaan maake dat ik weer in de moole blijf zitte...', zo schrijft Frederik van Leijen aan het polderbestuur. Omdat hij met strijkmolen I deelnam aan de staking, heeft het polderbestuur hem ontslagen als molenaar.
>In 1919 raakt de strijkmolen H, waarop molenaar Georgius Josephus van der Heijden draait, zwaar beschadigd. De roeden zijn stuk en de kap is vernield. Een zware verliespost voor het polderbestuur, dat daarover verantwoording moet afleggen aan Geestmerambacht.
>Nadat de korenmolen in 1899 in vlammen is opgegaan, koopt de timmerman en molenmaker Jan Levendig het erfpachtrecht van deze molen. De stoommachine is in opkomst en die blijkt heel wat betrouwbaarder te zijn dan de wind. De handige Jan puzzelt de hele molen bij elkaar met allerlei losse molenonderdelen, die elders wegens afbraak te koop worden aangeboden.
>De familie van der Heijden telt van oudsher vele molenaars. Van oorsprong komt ze uit Duitsland. De familie is via Brabant naar het noorden getrokken en in Heerhugowaard terecht gekomen. Eén van de nazaten is Joop van der Heijden.
>Dat spinnen en ander kruipend gedierte graag in molens vertoeven zal niemand verassen. Het riet en de talloze hoekjes en gaatjes vormen een aangename verblijfplaats voor deze kleine plaagdieren. Ook de muggen geven in een waterrijke omgeving al gauw overlast. Niet alleen de mens maar ook de molen wordt door insecten belaagd.
>De Waard was voor de droogmaking tot Heerhugowaard een groot meer, evenals de Schermeer. Beide meren werden van elkaar gescheiden door de Huigendijk. Door de slechte uitwatering had buurgebied Geestmerambacht van oudsher regelmatig wateroverlast. Daarom moest het zijn water ergens anders lozen.
>Het verwondert ons hoe eenvoudig men eeuwenlang met de gevaren rond de molens omging. Pas na een Veiligheidsbesluit in 1916 worden veiligheidshekken rond de molens geplaatst.
>Deze molen is in 1635 gebouwd aan de Molenweg, maar wordt een jaar later alweer 'opgepluct ende verset'. Hij wordt van zijn fundering gelicht en in zijn geheel naar zijn huidige standplaats gebracht. Dit alles gebeurt onder leiding van Jacob Adriaensz. van Bergen, die hiervoor 900 gulden ontvangt.
>23 september 1983. Terwijl de bewoners van bovenmolen G zich opmaken voor een rustige vrijdagavond, ontwikkelt zich elders in de molen een binnenbrand. Het verslag van een indrukwekkende gebeurtenis.
>Voor de droogmaking van de Schermeer in 1634 is Schermerhorn een zogenaamde overslagplaats. De agrarische producten uit de Beemster worden naar het dorp gebracht. Daarna brengen schippers de producten over de Schermeer via het Zeglis naar de markt in Alkmaar.
>De watermolens van de Schermeer zijn altijd bewoond geweest. Uit noodzaak, want de molen moest op afroep direct kunnen malen. Dus woonde de molenaar met zijn gezin in de molen. Eigenlijk was de molen een werktuig, waarin ook nog gewoond werd.
>Vlak na de Tweede Wereldoorlog worden de afgedankte molens gezien als tijdelijke woonruimte, maar vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw verandert dat beeld.
Kunstenaars, mensen uit de TV-wereld en andere artistieke lieden ontdekken de genoegens van het platteland en betrekken oude boerderijen en soms ook molens.
Vanaf 1926 worden de eerste Schermermolens stilgezet. De kosten van de lonen van vijftig molenaars en het onderhoud van de molens zijn te hoog. In 1929 worden de laatste molens buiten werking gesteld. Wat nu? De bekende architecten Berlage en Dudok vinden molens een storend element in het landschap. Dus weg ermee!
>Het is 14 januari 1634. De eerste zesendertig molens in de droogmakerij zijn gebouwd. Het polderbestuur van de Schermeer staat voor een probleem. Hoe kom je aan een goede molenaar? Ze hebben weliswaar een lijst met zesendertig namen, maar daar staan maar vijf echte molenaars op. De lijst vermeldt verder een schoenlapper, een schipper, een bode en een tuinman.
>De familie Bloothooft is een echte molenaarsfamilie. Ze hebben generaties lang op poldermolen K in de Schermer gemalen. Deze molen behoort in 1634 tot de eerst gebouwde poldermolens, maar wordt in 1645 verplaatst binnen diezelfde polder omdat hij niet effectief blijkt.
>Het molenaarsbestaan is altijd armoe troef geweest. Bijbaantjes waren dan ook noodzakelijk om het hoofd boven water te houden. Geen wonder dat molenaar 'Jan zonder geld' droomt van een ander bestaan. Maar het noodlot beslist anders.
>De grote achtkante watermolen werd gebouwd in het midden van de 17e eeuw en bemaalde de 382 ha grote Hollands Ankeveense polder op de 's-Gravelandse Vaart, die weer afwaterde op de Vecht. De molen bleef zijn functie behouden tot 1932. Nog in de jaren dertig zijn scheprad en overige gaande werken verwijderd om hierdoor de molenaarswoning te kunnen vergroten. In de Tweede Wereldoorlog was de molen een baken van het verzet. Direct na de oorlog werd de begane grond geleidelijk aan voor horecadoeleinden in gebruik genomen en het geheel is hans uitgegroeid tot 'Restaurant en Partycentrum De Molen'.
>Tsaar Peter moet tijdens zijn tochtjes langs de Zaan zijn ogen hebben uitgekeken toen hij zag dat er voor allerlei producten specifieke molens waren ontwikkeld. Hout, olie, papier, meel, gepelde gerst, snuif en verf, alles werd bewerkt door evenzoveel soorten molens. En met succes, want aan het einde van de 17e eeuw werd de ene na de andere industriemolen gebouwd.
>