Strijkmolen I overleeft brand en sloop

De Waard was voor de droogmaking tot Heerhugowaard een groot meer, evenals de Schermeer. Beide meren werden van elkaar gescheiden door de Huigendijk. Door de slechte uitwatering had buurgebied Geestmerambacht van oudsher regelmatig wateroverlast. Daarom moest het zijn water ergens anders lozen.

2 min

Met de plannen om de Waard droog te malen vrezen de inwoners van Geestmerambacht een overbelasting van de Raaksmaatsboezem met als gevolg: overstroming van hun gebied.

Om dit risico te beperken worden er in 1627 op de Huigendijk bij Rustenburg vier strijkmolens gebouwd, die het water uit de Raaksmaatsboezem naar de hoger gelegen Schermerboezem malen. Dat blijkt niet voldoende te zijn. In die jaren erna komen er nog tien molens bij; zes bij de Nieuwe Vaart naar Alkmaar en vier bij Oudorp.

Al deze strijkmolens staan op hetzelfde niveau en hebben maar een geringe opvoerhoogte. Zij ‘strijken’ het water als het ware weg.

Overzicht over de strijkmolens bij Rustenburg

De strijkmolens bij Rustenburg, nadat i.s.m. Landschap Noord-Holland dit gebied voor zover mogelijk naar de oude situatie is teruggebracht. Deze foto is in mei 2011 genomen vanuit een hoogwerker (foto: SSM)

Strijkmolen I

De strijkmolen die hier in 1627 gebouwd is, gaat in 1826 in vlammen op. Geestmerambacht eist dat Heerhugowaard de molen herbouwt, op grond van gemaakte afspraken in 1625. Tweehonderd jaar geleden dus en dat levert vervolgens 18 jaar gesteggel op totdat Heerhugowaard zwicht en de molen uiteindelijk herbouwt.

Amper twintig jaar later slaat de bliksem in en verbrandt de molen opnieuw. Molenaar A. van Essen weet het vege lijf te redden, maar zijn schoonzoon komt in de vlammen om. Nu talmt Heerhugowaard minder lang en de molen wordt een jaar later al herbouwd. Wel wordt er bezuinigd: in plaats van eikenhout wordt voor de nieuwe molen grenenhout gebruikt, dat tien procent goedkoper is.

Foto van de strijkmolens: de L (zonder wieken), de K en de I. (foto: Vereniging De Hollandsche Molen)

Het Westfries Kanalenplan

Met de invoering van stoombemaling verbetert de beheersbaarheid van het waterniveau in de Heerhugowaard en in Geestmerambacht. De nekslag voor de strijkmolens vormt echter de uitvoering van het Westfries Kanalenplan in 1941. Ter bevordering van de doorgaande scheepvaart wordt een deel van de Raaksmaatsboezem met die van de Schermerboezem ‘gemeen gelegd’. Dat wil zeggen dat beide boezemwateren hetzelfde niveau krijgen, waardoor de strijkmolens hun functie verliezen.

De strijkmolens bij Rustenburg in 2009 (foto: SSM)

Eén Strijkmolen (H, die het dichtst aan de Rustenburgerweg staat en sinds 1919 al niet meer maalt ) wordt gesloopt en de Provincie neemt de drie overige –werkloze- molens over.

Na de gemeentelijke herindeling vallen deze molens binnen de nieuwe grenzen van de Schermer en in 2000 komen de molens in beheer bij de Stichting Schermer Molens.