De molenaars-opleiding toen en nu

Het is 14 januari 1634. De eerste zesendertig molens in de droogmakerij zijn gebouwd. Het polderbestuur van de Schermeer staat voor een probleem. Hoe kom je aan een goede molenaar? Ze hebben weliswaar een lijst met zesendertig namen, maar daar staan maar vijf echte molenaars op. De lijst vermeldt verder een schoenlapper, een schipper, een bode en een tuinman.

3 min

De molens staan in vijf groepen rondom de Schermeer opgesteld. Door de vijf molenaars over deze groepen te verdelen, is er overal één ervaren molenaar aanwezig. De nieuwe molenaars krijgen zo de gelegenheid het vak te leren, want pas een half jaar later is de ringvaart met de ringdijk gereed en kan het malen beginnen. De molenaars leren niet alleen het molenaarsvak, maar er wordt ook van hen verwacht dat zij meehelpen aan het graven van de ringvaart, het opwerpen van de ringdijk of voorbereidende werkzaamheden rond hun molen verrichten. Met deze werkzaamheden verdienen de molenaars hun brood, want hun molenaarsloon gaat pas in op 20 juni 1634 als het malen werkelijk begint.

Polderkaart van Baert Claesz. 1633/1635 over het ijs van de Schermeer gemeten. Een deel van de nieuwe polder is op dat moment nog niet omdijkt. (Regionaal Archief Alkmaar)

Een schipper als molenaar op poldermolen M

Harck Jansz. krijgt op 14 januari een molen toegewezen die deel uitmaakt van een groep van vier molens die ten westen van de Vuijle Graft staan. Harck was voor die tijd schipper. Waarschijnlijk leert hij het molenaarsvak van zijn buurman, Cornelis Jansz. van Obdam, die voorheen molenaar was in de Purmer.

Harck Jansz. wordt een goede molenaar. Rond 1636 draait hij – tegen extra betaling – zelfs met twee molens, omdat een molenaar aan de pest bezweken is.
Harck Jansz. verhuist later naar deze poldermolen M. Daar woont hij tot zijn dood rond 1642. Het polderbestuur hoeft nu niet op zoek te gaan naar een andere molenaar, want zijn zoon, Jan Harckz., neemt het molenaarschap van zijn vader over.

Op 13 november 1636 krijgt de nieuwe polder een eigen wapen: Schermeers Beschermer: ‘op groen een aanziende gewapende engel houdende in de rechterhand een zwaard, alles van natuurlijke kleur en in de linkerhand een schild van blauw, beladen met een gouden molen’. Dit wapen is terug te zien in een glas-in-loodraam in de Ned. Herv. Kerk van Schermerhorn (foto SSM)

Hoe word je nu molenaar?

Het ambacht van molenaar werd op den duur niet meer vanzelfsprekend doorgegeven van vader op zoon. Zo kwamen er steeds meer molens stil te staan. Stilstand leidt uiteindelijk tot verval van de molen. Daarom wordt in 1972 het Gilde van Vrijwillige Molenaars opgericht met als doel vrijwilligers op te leiden tot molenaar. Deze opleiding duurt minimaal twee jaar. In die twee jaar wordt praktijkervaring opgedaan op instructiemolens en wordt de benodigde molentheorie behandeld. Na deze opleiding doet de vrijwilliger molenaarsexamen.

Een vrijwillig molenaar in opleiding (foto: SSM) Het praktijkgedeelte: een vrijwillig molenaar in opleiding klimt in de wiek.

Er zijn op dit moment meer dan vijftienhonderd gediplomeerde vrijwillige molenaars in Nederland. Allemaal mensen die een gewone baan hebben of gepensioneerd zijn en in hun vrije tijd met molens draaien en werken. Zo is Dick Jan Braay sinds 2009 molenaar-bewoner van Poldermolen M naast zijn werk als leraar. ‘Het is een speciale ervaring om het werk van Harck Jansz. te mogen voortzetten op dezelfde ambachtelijke wijze waarop hij zijn werk op de molen deed’.

Wilt u meer weten over deze opleiding tot vrijwillig molenaar kijkt u dan eens op www.vrijwilligemolenaars.nl