Wonen in een molen 1941-1956

De watermolens van de Schermeer zijn altijd bewoond geweest. Uit noodzaak, want de molen moest op afroep direct kunnen malen. Dus woonde de molenaar met zijn gezin in de molen. Eigenlijk was de molen een werktuig, waarin ook nog gewoond werd.

2 min

Detail van een Beemster molen met een scheprad. Tot 1850 stond een dergelijk scheprad ook in de molens in de Schermer. ( Het Groot Volkomen Moolenboek dl. 2, 1736)

Op de helft van de benedenverdieping was een kleine kamer, waarin werd gekookt, geslapen en geleefd. Deze situatie duurde tot 1850. Toen werd het scheprad verwijderd en vervangen door een vijzel. Voor het molenaarsgezin moet deze verandering een grote luxe geweest zijn. Het scheprad stond in de molen opgesteld en nam de helft van het vloeroppervlak in. De vijzel bevond zich onder de grond, waardoor er een extra kamer in de molen als woonruimte beschikbaar kwam.

Houten model van een Schermer molen met vijzel,vervaardigd 1982/83 door Piet Mulder, Ursem. (foto:Museummolen, Schermerhorn)

Met 10 kinderen in een molen

Na hun huwelijk op 16 juli 1941 betrekken Dirk Konijn en Lies Berkhout deze molen. Het is bepaald geen luxe maar de heersende woningnood laat hen geen andere keus.

Een jaar na het huwelijk wordt de eerste dochter geboren, spoedig gevolgd door de geboorte van een zoon en nog een dochter. Het is in de oorlogsomstandigheden niet eenvoudig om het gezin draaiende te houden. Na de oorlog in 1945 blijft het gezin in de molen wonen en breidt zich verder uit tot er 10 kinderen in en rond de molen lopen. Die kinderen moeten allemaal van voedsel en kleding voorzien worden. Er moet gekookt en geslapen worden in de twee kleine kamers die de molen rijk is. Een van de kamertjes staat dan ook helemaal vol met ledikanten, de ouders slapen in de bedstee.

Familiefoto van Dirk Konijn en zijn gezin bij ondermolen D op het ijs,1955

De familie Konijn bij ondermolen D op het ijs,1955.( Museummolen, Schermerhorn)

De was is een enorme opgave met zo’n groot gezin. Gelukkig beschikt Moeder Lies over een elektrische wasmachine: een houten kuip met een schoep erin. ’s Winters staan er voortdurend rekjes om de kachel in de huiskamer, waar alle luiers en ander wasgoed op te drogen hangt. Het wekelijkse bad is een natuurlijk een heel spektakel, moeder Lies heeft overal haar oplossingen voor; de schoep wordt uit de waskuip gehaald waardoor die een prima badkuip wordt voor het hele gezin.

Verhuizen

Met alle respect voor het improvisatievermogen van moeder Lies, het wordt uiteindelijk een onhoudbare situatie. Het plan ontstaat om naar Alkmaar te verhuizen. Maar de middenstand van Schermerhorn vreest voor verlies van klandizie en probeert dit nog te voorkomen. Ze bieden het gezin het oude postkantoor in het dorp als woonruimte aan, maar daar zien Dirk en Lies niets in. In augustus 1956 verlaat het gezin Konijn de molen voor een woning aan de Oude Gracht in Alkmaar.

Tot oktober 1967 wordt deze molen bewoond en in mei 1968 wordt de molen omgebouwd tot museum.