Noord-Holland staat bekend om zijn molens. Toeristen komen van heinde en verre voor de molens van de Zaanse Schans. Sommige molens zijn eeuwenoud en nog steeds in gebruik als duurzame manier om de polders droog te houden. Andere zijn bewoond of herbestemd tot horeca, landwinkel of bed & breakfast. Maar allemaal zijn ze bepalend voor het landschap van Laag Holland.
Aan het eind van de zeventiende eeuw stonden er zo’n veertig papiermolens in de Zaanstreek, maar die zijn in de loop der tijd allemaal verdwenen. Alleen De Schoolmeester in Westzaan, die in 1692 werd gebouwd, is nog over. Het is zelfs de enige door wind aangedreven papiermolen ter wereld. Oneindig Noord-Holland sprak met de molenaar.
>Korenmolen Kijkduin is een baken in Schoorl. Al sinds medio zestiende eeuw wordt op deze plek graan gemalen. Inwoners van Schoorl, Camperduin en Groet brachten er hun tarwe, rogge, bonen en erwten om te laten malen. De huidige molen is ruim 250 jaar oud en doet tegenwoordig dienst als instructiemolen voor de opleiding van vrijwilligers.
>De molen van Huizen stond vroeger op de Molenberg, maar kijkt sinds 1916 vanaf een heuvel uit over het Nederlands Openluchtmuseum. Het is de enige standerdmolen van Noord-Holland die bewaard is gebleven en daarom een bijzonder stuk erfgoed. Als boekweitmolen speelde hij maar liefst 250 jaar lang een belangrijke rol in de voedselvoorziening van het dorp.
>De Zaanstreek is niet alleen vermaard om zijn cacao, er stonden ook papiermolens die papier van onovertroffen kwaliteit maakten. De Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring is er op gedrukt en Beethoven schreef er zijn composities op. Een pas verschenen boek zet de Zaanse papiergeschiedenis op … papier.
>Wist je dat er een geheime molentaal bestaat? Door de wieken in een bepaalde stand te zetten kon de molenaar boodschappen doorgeven aan zijn omgeving. Dit gebeurde in tijden van vreugde, rouw, oorlog en verzet. Ook nu nog gebruiken molenaars deze speciale molentaal. De redactie van Oneindig Noord-Holland ging op bezoek bij Molen de Adriaan in Haarlem en kreeg uitleg over de verschillende betekenissen.
>Dit jaar vieren we de schoonheid van het Noord-Hollandse landschap. Een landschap dat maar kaal zou zijn zonder haar molens. Ambassadeur Suzanne Brakenhoff deelt haar liefde voor molens en het molenaarschap. Wat begon als een maatschappelijke stage, werd de reden waarom ze Weesp nooit zou willen verlaten.
>Mosterdmolen De Huisman maakt sinds hele lange tijd de echte Zaanse mosterd. De mosterd wordt in emmers met verschillende inhoudsmaten – natuurlijk mét de iconische molen van de Zaanse Schans erop – geleverd aan fabrikanten, horeca en groothandel.
>De schuur naast ‘De Paauw’ is een provinciaal monument. Ernaast staat een juweeltje: de enige hennepklopwindmolen ter wereld. Vrijwilligers blazen hier een oud ambacht nieuw leven in.
>In het Amstelveense deel van Ouderkerk, aan de Amsteldijk Zuid, is De Oude Molen een tastbare herinnering aan een ooit levendige bedrijfstak. De watertoren, eigenlijk een blustoren, was een onmisbare voorziening bij deze hoogst explosieve fabriek. Voor Ouderkerkers was de kruitfabriek tegelijkertijd ramp én zegen. Velen vonden er een bestaan, altijd was er de angst voor ontploffingen.
>Maar liefst drie pogingen zijn er gedaan om het Naardermeer droog te leggen, maar dit moerasgebied liet zich niet gemakkelijk temmen. Aan de tweede ontginningspoging danken we molen De Onrust (1809), die vanuit Muiderberg nog altijd de waterstand van het meer regelt.
>De welvaart van de Gouden Eeuw zorgde voor allerhande molens in het oude Medemblikse stadsgezicht. Er stonden onder andere fraaie watermolens en houtzaagmolens. Al sinds 1555 vond je de Wester- en Zuidermeelmolen in Medemblik, die de groeiende bevolking voorzagen in het dagelijks brood.
>De Grote Molen te Schellinkhout werd tijdens de Gouden Eeuw gebouwd om water weg te pompen naar de Zuiderzee. De molen is tegenwoordig nog steeds in gebruik.
>De haven van Amsterdam had in vroeger tijden te kampen met een grote moeilijkheid: het IJ werd voortdurend bedreigd door verzanding. Een bijzondere Amsterdamse uitvinding moest de bron van de stedelijke welvaart bereikbaar houden voor de koopvaardijschepen uit alle windstreken. Het lukte de moddermolen maar ten dele. Pas bij de aanleg van het Noordzeekanaal kwam er voorgoed een oplossing voor het probleem.
>Stadsmolens zijn zo hoog mogelijk gebouwd om boven de omringende bebouwing uit te steken. Het is dan ook geen wonder dat de bijzonder grote molen De Adriaan met zijn achtkantige bovenstelling en wieken en al vanaf het Spaarne over de idyllische Haarlemse skyline uitkijkt. Deze markante koren- en museummolen is nog geen eeuw oud. Zijn gelijknamige voorganger daarentegen wel. De oorspronkelijke De Adriaan draaide sinds de achttiende eeuw in volle glorie voor het malen van verschillende producten tot 23 april 1932. Wat er op die dag gebeurde staat bij menig Haarlemmer nog als een vurige vlam op het netvlies gebrand.
>In het centrum van het relatief kleine Aalsmeer torent korenmolen De Leeuw boven de omringende gebouwen uit; een markant silhouet midden op straat. De kleurrijke wieken vangen alle wind die nodig is voor de productie van ambachtelijke meelproducten, waarmee onder andere bakkerij Vooges in de Zijdstraat de lekkere molenbol maakt. Het malen van graan met een door wind aangedreven korenmolen in Aalsmeer gaat meer dan vierhonderd jaar terug. Zo oud is De Leeuw echter niet.
>Aan de rand van het landelijk gelegen Obdam en omringd door groene weilanden, waakt de oude wipmolen 'Weel en Braken' over de gelijknamige polder.
>Bij het toegangshek van Wandelbos Groenendaal staat een eigenaardige molen, de enige molen in Nederland met twee stellingen. Het groen en wit geverfde ingenieuze bouwwerk voorziet het nabijgelegen bos van water. Iets dat de molen al lange tijd heeft gedaan, althans dat zou je verwachten. Het verleden van de Groenendaalse molen is echter een groot mysterie. Wanneer werd hij gebouwd? Waarvoor werd hij gebruikt? Had hij wel een functie of was het een folly? De meningen zijn er over verdeeld, maar dat is juist wat deze molen zo bijzonder maakt.
>Molens omringd door palmbomen en authentiek uitziende grachtenpanden met uitzicht op de bergen. Ook aan de andere kant van de wereld vind je soms een stukje Nederland. In verschillende landen bestaan toeristische dorpen en pretparken waar je de typische Hollandse architectuur, molens en tulpen kunt aanschouwen, eventueel stroopwafels kunt eten en de klompendans kunt leren. Deze 'Hollandparken' zijn meer dan alleen een attractie. Ze geven een kijkje in het beeld dat die landen van Nederland hebben en vaak kennen ze een bijzondere geschiedenis. Reis mee naar Huis ten Bosch in Japan, Nelis' Dutch Village in Amerika en Holambra in Brazilië.
>Het is 1592 en de eerste tumultueuze jaren van de Nederlandse Opstand zijn voorbij als Cornelis Cornelisz. van Uitgeest, ook wel Krelis Lootjes genoemd, de houtzaagmolen uitvindt.
>Als herinnering aan de industriële glorietijd staan er nog altijd draaiende molens in de Zaanstreek. Aan veel bestaande en historische molens kleeft een mooi verhaal, wat in het bijzonder geldt voor dit merkwaardige vijftal.
>