Noord-Holland staat bekend om zijn molens. Toeristen komen van heinde en verre voor de molens van de Zaanse Schans. Sommige molens zijn eeuwenoud en nog steeds in gebruik als duurzame manier om de polders droog te houden. Andere zijn bewoond of herbestemd tot horeca, landwinkel of bed & breakfast. Maar allemaal zijn ze bepalend voor het landschap van Laag Holland.
In 2025 viert de Zaansche Molen zijn 100-jarig bestaan. Ter ere van dit jubileum besteedt Oneindig Noord-Holland extra aandacht aan de molens in onze provincie. Op deze themapagina lees je alle verhalen.
Vereniging De Zaansche Molen, die een eeuw geleden werd opgericht, laat niet alleen de wieken van haar dertien Zaanse molens draaien. Ook de ambachten waarvoor die molens werden ingezet wil de vereniging levend houden. Katelijne Prinsenberg, directeur/bestuurder en Jan Goedhart, voorzitter van de Raad van Toezicht, vertellen er graag over.
>
8 min
In het uitgestrekte Westzijderveld, aan het einde van het pittoreske Relkepad, staat een van de laatste pelmolens van Nederland: Het Prinsenhof. Deze achtkante bovenkruier, gebouwd in 1722, is een indrukwekkend voorbeeld van de molenbouw uit de bloeiperiode van de Zaanstreek. De molen heeft in zijn lange bestaan meerdere functies gekend, maar keerde uiteindelijk terug naar zijn oorsprong: het pellen van gerst.
> 5 min
De Gekroonde Poelenburg heeft net als veel andere Zaanse molens een turbulente geschiedenis. Zo zou iedereen die de groene houtzaagmolen ziet staan, nooit vermoeden dat hij eerst een andere naam én kleur had. Ondanks de vele eigenaren en verhuizingen staat de negentiende-eeuwse paltrokmolen (dankzij Vereniging De Zaansche Molen) nog steeds vrolijk hout te zagen.
> 5 min
Onze voorouders wisten wel hoe ze een feestje moesten bouwen. Naast de keuze uit verschillende wijnen hadden ze ook creatieve manieren om deze te nuttigen. Speciale drinkglazen en andere ´stortebekers´ werden in de 17de eeuw gebruikt om drankspelletjes mee te spelen. Deze zorgden voor veel vermaak en natuurlijk grote dronkenschap. Van het lange pasglas tot aan de zilveren molenbeker: de een nog gekker dan de ander. Drink je mee?
> 7 min
Oliemolen De Zoeker op De Zaanse Schans is de oudste molen van vereniging De Zaansche Molen, die dit jaar honderd jaar bestaat. In de maand januari worden er extra rondleidingen gegeven.
> 9 min
Noord-Holland staat bekend om zijn eeuwenoude molens. In al die jaren hebben er veel verschillende molenaars gewoond en gewerkt. Wat de meeste mensen niet weten is dat er dramatische dingen zijn gebeurd, tenminste…als we de volksverhalen mogen geloven. Spannende sages vol spoken, heksen en verborgen schatten spelen zich in en rondom de molens af. Tijd om een paar van deze klassiekers uit te lichten. Lees en huiver…
> 6 min
Aan het eind van de zeventiende eeuw stonden er zo’n veertig papiermolens in de Zaanstreek, maar die zijn in de loop der tijd allemaal verdwenen. Alleen De Schoolmeester in Westzaan, die in 1692 werd gebouwd, is nog over. Het is zelfs de enige door wind aangedreven papiermolen ter wereld. Oneindig Noord-Holland sprak met de molenaar.
> 8 min
Korenmolen Kijkduin is een baken in Schoorl. Al sinds medio zestiende eeuw wordt op deze plek graan gemalen. Inwoners van Schoorl, Camperduin en Groet brachten er hun tarwe, rogge, bonen en erwten om te laten malen. De huidige molen is ruim 250 jaar oud en doet tegenwoordig dienst als instructiemolen voor de opleiding van vrijwilligers.
> 2 min
De molen van Huizen stond vroeger op de Molenberg, maar kijkt sinds 1916 vanaf een heuvel uit over het Nederlands Openluchtmuseum. Het is de enige standerdmolen van Noord-Holland die bewaard is gebleven en daarom een bijzonder stuk erfgoed. Als boekweitmolen speelde hij maar liefst 250 jaar lang een belangrijke rol in de voedselvoorziening van het dorp.
> 6 min
De Zaanstreek is niet alleen vermaard om zijn cacao, er stonden ook papiermolens die papier van onovertroffen kwaliteit maakten. De Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring is er op gedrukt en Beethoven schreef er zijn composities op. Een pas verschenen boek zet de Zaanse papiergeschiedenis op … papier.
> 8 min
Wist je dat er een geheime molentaal bestaat? Door de wieken in een bepaalde stand te zetten kon de molenaar boodschappen doorgeven aan zijn omgeving. Dit gebeurde in tijden van vreugde, rouw, oorlog en verzet. Ook nu nog gebruiken molenaars deze speciale molentaal. De redactie van Oneindig Noord-Holland ging op bezoek bij Molen de Adriaan in Haarlem en kreeg uitleg over de verschillende betekenissen.
> 7 min
Dit jaar vieren we de schoonheid van het Noord-Hollandse landschap. Een landschap dat maar kaal zou zijn zonder haar molens. Ambassadeur Suzanne Brakenhoff deelt haar liefde voor molens en het molenaarschap. Wat begon als een maatschappelijke stage, werd de reden waarom ze Weesp nooit zou willen verlaten.
> 6 min
Mosterdmolen De Huisman maakt sinds hele lange tijd de echte Zaanse mosterd. De mosterd wordt in emmers met verschillende inhoudsmaten – natuurlijk mét de iconische molen van de Zaanse Schans erop – geleverd aan fabrikanten, horeca en groothandel.
> 5 min
De schuur naast ‘De Paauw’ is een provinciaal monument. Ernaast staat een juweeltje: de enige hennepklopwindmolen ter wereld. Vrijwilligers blazen hier een oud ambacht nieuw leven in.
> 8 min
In het Amstelveense deel van Ouderkerk, aan de Amsteldijk Zuid, is De Oude Molen een tastbare herinnering aan een ooit levendige bedrijfstak. De watertoren, eigenlijk een blustoren, was een onmisbare voorziening bij deze hoogst explosieve fabriek. Voor Ouderkerkers was de kruitfabriek tegelijkertijd ramp én zegen. Velen vonden er een bestaan, altijd was er de angst voor ontploffingen.
> 4 min
Maar liefst drie pogingen zijn er gedaan om het Naardermeer droog te leggen, maar dit moerasgebied liet zich niet gemakkelijk temmen. Aan de tweede ontginningspoging danken we molen De Onrust (1809), die vanuit Muiderberg nog altijd de waterstand van het meer regelt.
> 3 min
De welvaart van de Gouden Eeuw zorgde voor allerhande molens in het oude Medemblikse stadsgezicht. Er stonden onder andere fraaie watermolens en houtzaagmolens. Al sinds 1555 vond je de Wester- en Zuidermeelmolen in Medemblik, die de groeiende bevolking voorzagen in het dagelijks brood.
> 1 min
De Grote Molen te Schellinkhout werd tijdens de Gouden Eeuw gebouwd om water weg te pompen naar de Zuiderzee. De molen is tegenwoordig nog steeds in gebruik.
> 1 min
De haven van Amsterdam had in vroeger tijden te kampen met een grote moeilijkheid: het IJ werd voortdurend bedreigd door verzanding. Een bijzondere Amsterdamse uitvinding moest de bron van de stedelijke welvaart bereikbaar houden voor de koopvaardijschepen uit alle windstreken. Het lukte de moddermolen maar ten dele. Pas bij de aanleg van het Noordzeekanaal kwam er voorgoed een oplossing voor het probleem.
> 8 min
Stadsmolens zijn zo hoog mogelijk gebouwd om boven de omringende bebouwing uit te steken. Het is dan ook geen wonder dat de bijzonder grote molen De Adriaan met zijn achtkantige bovenstelling en wieken en al vanaf het Spaarne over de idyllische Haarlemse skyline uitkijkt. Deze markante koren- en museummolen is nog geen eeuw oud. Zijn gelijknamige voorganger daarentegen wel. De oorspronkelijke De Adriaan draaide sinds de achttiende eeuw in volle glorie voor het malen van verschillende producten tot 23 april 1932. Wat er op die dag gebeurde staat bij menig Haarlemmer nog als een vurige vlam op het netvlies gebrand.
> 2 min
