Noord-Holland staat bekend om zijn molens. Toeristen komen van heinde en verre voor de molens van de Zaanse Schans. Sommige molens zijn eeuwenoud en nog steeds in gebruik als duurzame manier om de polders droog te houden. Andere zijn bewoond of herbestemd tot horeca, landwinkel of bed & breakfast. Maar allemaal zijn ze bepalend voor het landschap van Laag Holland.
In 2025 viert de Zaansche Molen zijn 100-jarig bestaan. Ter ere van dit jubileum besteedt Oneindig Noord-Holland extra aandacht aan de molens in onze provincie. Op deze themapagina lees je alle verhalen.
Fietsend of wandelend over de Rondehoep West langs de rivier zie je in de buurt van Nes aan de Amstel een molenstomp. Niet tegen de dijk aangeplakt, maar wat bescheiden teruggetrokken in de polder. De Nessermolen staat op 120 meter van de Amstel aan het eind van een (nu gedempte) opvaart.
>
1 min
Bij busladingen tegelijk komen buitenlandse toeristen kijken naar de Riekermolen. Het is een populair plaatje: deze windmolen met op de achtergrond de Amstel. En met, wie weet, ook de schilder Rembrandt voor de lens. Als het meezit, ontbreken tulpen niet in dit karakteristieke beeld van Holland.
> 1 min
Malende wieken. Vanaf de Amsteldijk zag je in de tijd dat de Bovenkerkerpolder droog werd gelegd tientallen wieken draaien. De klus was zo immens dat steeds meer molens nodig waren.
> 2 min
Al eeuwen staat watermolen De Zwaan aan de Amstel, tussen Amsterdam en Ouderkerk. Een symbool van de onvermoeibare strijd tegen wateroverlast. Deze poldermolen is gebouwd in 1638. Tot 1909 bleef De Zwaan malen om het waterniveau in de Klein Duivendrechtse Polder op peil te houden. Een door de molenwieken aangedreven draaiend scheprad bracht het polderwater omhoog naar de Amstel.
> 3 min
Op een voorjaarsdag in 1928 arriveerde prins Hendrik, gemaal van koningin Wilhelmina, in Koog aan de Zaan om persoonlijk het Molenmuseum aan de Museumlaan te openen. Na afloop schoof hij aan tafel bij de familie Duyvis om een vorkje mee te prikken.
> 4 min
Alleen in de Schermer aan de Noordervaart kunnen we ons nog een beeld vormen van hoe het eens was: een grote polder droog gehouden door tientallen molens. In de Schermer stonden er maar liefst vijftig. De molen was meteen de woning van de molenaar. Dat was een krappe en vochtige bedoening. En de woonomgeving was voor kinderen vol gevaren.
> 4 min
Romances, avontuurtjes, geflikflooi, kalverliefdes, buitenechtelijke uitstapjes en ongewenste intimiteiten op en rond de werkvloer zijn van alle tijden. In de papiermolens was dat niet anders. Het kon er soms heftig aan toe gaan, zoals blijkt uit Zaanse notariële stukken uit de achttiende eeuw.
> 4 min
De voorlopers van de huidige Etersheimer braakmolen werden tweemaal door de bliksem getroffen, in 1882 en 1886. Beide keren brandde de molen af waarbij in 1882 de vrouw van de molenaar om het leven kwam. In 1886 werd toen voor een bedrag van bijna zevenduizend gulden een nieuwe molen neergezet.
> 2 min
Op 27 augustus 1799 landde een groot Engels leger op het strand bij Callantsoog. Wat later arriveerde er ook nog een grote Russische strijdmacht. Doel van deze invasie was het herstel van het bewind van de oude bondgenoot prins Willem V.
> 4 min
De Zaandijker Klaas Landsman (1914-1998) was een echte autodidact. Samen met zijn broer Floor exposeerde hij in de jaren tachtig diverse keren in het Molenmuseum in Koog aan de Zaan.
> 2 min
Dat de in Koog aan de Zaan geboren Jan Kruijver (1869-1950) een grote voorliefde aan de dag legde voor het afbeelden van molens, is niet verwonderlijk. Kruijver kreeg het met de paplepel ingegoten als zoon van een molenaar.
> 2 min
Impressionistische taferelen, overgoten met een vleug romantische nostalgie. Dat was het handelsmerk van autodidact Frans Mars (1903-1975), geboren en getogen Zaankanter.
> 2 min
In 1931 kreeg kunstschilder Arnout Colnot (1883-1983) uit Bergen een bijzondere opdracht. Het polderbestuur van de Schermer droeg hem op twee grote doeken van de Schermermolens te maken. Die stonden op het punt gesloopt te worden nadat de polder op elektrische gemalen was overgestapt.
> 3 min
De Eersteling. Zo heette de eerste windmolen in de Haarlemmermeer, gebouwd in 1856. Hij maalt na een ‘verhuizing’ in 1977 nog steeds in Hoofddorp. In de boeken van Dik Trom speelt de molenaar een belangrijke rol: wanneer Dik Trom trouwt, steekt de molenaar de vlag uit.
> 5 min
In 1574 werd onder bevel van de gouverneur van het Noorderkwartier Diederik Sonoy (1529-1597) aan de Zaanoever de Zaanse Schans opgeworpen, iets ten zuiden van de huidige Zaanse Schans, als bolwerk tegen de Spaanse troepen. Het was een roerige periode sinds het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog in 1568. Ook nadat vele steden zich achter Willem van Oranje (1533-1584) schaarden, duurde het nog tot februari 1578 tot het nabijgelegen en Spaansgezinde Amsterdam zich overgaf en onder invloed van de hervormde Oranjegezinden kwam te staan.
> 3 min