Over onh

Leven met het water

Water is van oudsher vriend en vijand. In een provincie onder zeeniveau kan men niet mét, maar ook zeker niet zónder water leven. Oude poldermolens, gemalen, dijken en sluizen vertellen het verhaal over de strijd tegen natte voeten. Droogmakerijen belichamen de overwinning van de mens op het woeste water. Maar de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie laten zien hoe Hollanders het water ook succesvol inzetten als middel tegen indringers. In Noord-Holland is nog veel te bewonderen uit het waterschapsverleden. Al dit erfgoed tezamen maakt het waterverhaal zichtbaar en tastbaar voor toekomstige generaties.

Leven met het water is één van de thema’s van het themajaar Ode aan het Landschap (2021).

Verhalen

‘Tonnen gouds’ om Legmeer van de kaart te vegen

Waar nu het hart van de Randstad driftig klopt, dommelde eeuwen geleden uitgestrekt waterland onder brede wolkenluchten. Dijkweggetjes doorsneden het Amstellandse meren- en plassengebied. Wie indertijd van Amsterdam naar Leiden reisde, keek uit over Legmeer en Haarlemmermeer. Water, alom water. Totdat midden negentiende eeuw het Haarlemmermeer werd leeg gepompt. Het Legmeer klotste en kabbelde nog als vanouds. Exact 150 jaar geleden maakte koning Willem III daar met een pennenstreek definitief een eind aan.

>

‘Sail 1697’ – een zeilspektakel voor Peter de Grote

De kop van Noord-Holland kijkt er al reikhalzend naar uit: het grootscheepse zeilfeest Sail Den Helder. En ook 43 van de grootste zeilschepen ter wereld staan al in de startblokken. Tijdens de Marinedagen (29 juni-2 juli 2023) worden meer dan 350.000 bezoekers verwacht, die zich kunnen vergapen aan een race tussen ‘tall ships’, varend erfgoed, marinedemonstraties en een optocht door de binnenstad. Ook in de 17e eeuw werden er spectaculaire evenementen met zeilschepen in de Noord-Hollandse havens gehouden. Bijvoorbeeld toen Peter de Grote in 1697 incognito naar de provincie kwam, om het vak van scheepstimmerman te leren.

>

Conservator is bijna ‘verliefd’ op toiletset uit Palmhoutwrak

De driedelige documentaire over de zeventiende eeuwse jurk die Texelse sportduikers in 2014 uit het Palmhoutwrak haalden (en de andere vondsten), zorgen waarschijnlijk voor het drukste jaar in de geschiedenis van het Texelse museum Kaap Skil. Reden voor een terugblik met conservator geschiedenis Alec Ewing.

>

Schatten uit de Waddenzee: de zilveren japon uit het Palmhoutwrak

Weet u nog hoe een 17e-eeuwse japon zeven jaar geleden het wereldnieuws haalde? Duikers vonden in een scheepswrak bij de kust van Texel een kist vol kostbare kledingstukken. Het pronkstuk uit deze bodemschat was een roodbruine zijden japon. Vorig jaar werd onthuld, dat nóg een bijzondere japon de schipbreuk overleefd heeft.

>

Jan Janszoon: een Haarlemse moslimpiraat uit de 17e eeuw

Van alle Jannen die ooit te kaap’ren hebben gevaren, was zeerover Jan Janszoon van Haarlem (1570-na 1641) misschien wel de meest spraakmakende. Hoewel hij niet de Jan van Pier, Tjores en Corneel uit het bekende zeemanslied was, had zijn leven zomaar kunnen worden bezongen.

>

Het matrozenpakje

Op oude foto’s zijn jonge kinderen vaak gekleed in een matrozenpakje. Zij staan geposeerd voor een geschilderde achtergrond in een fotostudio. De meesten kijken serieus, verveeld, dromerig en een enkele keer vrolijk in de camera. Zou de fotograaf zo zijn best hebben gedaan voor dit mooie plaatje of is het dankzij de trotse moeder die erachter staat? Het matrozenpakje was namelijk hét ensemble bij uitstek dat moeders graag voor hun kroost aanschaften en behoort tot de populairste kindermode aller tijden.

>

Hooglanders en laaglanders in de Haarlemmermeer

In de negentiende eeuw heerste er een ware strijd tussen 'Hooglanders' en 'Laaglanders' in de Haarlemmermeer. Steeds meer eigenaren van laagland dienden verzoeken in om hun land te mogen inpolderen en onderbemalen, maar het polderbestuur had daar ernstig bezwaar tegen.

>

Weesjongens als kind van de rekening

Vanaf eind zeventiende eeuw monsterden weesjongens uit het Haarlemse Burgerweeshuis aan bij de VOC, waar ze als matroos of timmerman op de schepen aan de slag gingen. Van de 161 jongens die tussen 1691 en 1805 vertrokken, zijn er 75 overleden tijdens de lange reis. Van 30 weesjongens zijn behalve de vertrekdatum en het schip geen gegevens bekend. Slechts 39 van de jongeren die naar Indië waren vertrokken keerden naar Haarlem terug. Dick van Gijlswijk dook in de archieven om het lot van deze Indiëgangers vast te leggen.

>

Texels juttersbloed kruipt waar het niet gaan kan

Jutten hoort bij Texel. Al eeuwenlang verdienen de eilandbewoners wat bij met de scheepsladingen die na hevige stormen op het strand aanspoelen. Hoewel het jutten tegenwoordig meer een hobby dan noodzaak is, valt er nog steeds genoeg te vinden. Van een simpele reddingsboei tot een container vol gloednieuwe televisies.

>

Enkhuizen haringstad, hoezo?

De Hollandse Nieuwe is er weer! In juli vers aangevoerd op de afslag in Scheveningen. Een plaats die zich op Vlaggetjesdag met verve presenteert als dé haringhaven van ons land. En trots de vlag laat wapperen met drie gekroonde haringen. Maar het wapen met de drie haringen is heel oud. Het is al sinds 1356 het wapen van de stad Enkhuizen.

>

De Zuiderzeeballade: dé hit van vroeger

De Zuiderzeeballade was in de jaren 1960 een regelrechte hit en staat sindsdien in ons collectieve geheugen gegrift. Het weemoedige lied over een grootvader en zijn kleinzoon wordt nog steeds uit volle borst meegezongen. Maar wie schreef dit lied en waarom? Ga met ons mee op reis naar de 'goeie ouwe tijd', toen het IJsselmeer nog de Zuiderzee was.

>

Van een verraderlijke zee, volle stranden en weglopende kleuters

Nu de zomer is aangebroken, trekt iedereen weer naar de Noord-Hollandse stranden. Je kunt natuurlijk met felrode lippenstift naam en nummer van je strandtent op de blote ruggetjes van je kinderen tekenen, zoals een moeder van drie kleuters op het Zandvoortse strand eens deed. Maar dat hoeft niet meer: om te voorkomen dat kleine kinderen hun ouders kwijt raken, delen vrijwilligers van de reddingsbrigades tegenwoordig naamplaatjes uit. Werkt net zo goed en staat wat charmanter. Dat ging vroeger wel anders.

>

Het Noordzeekanaal en Simon Wolf Josephus Jitta

In 1865 werd Simon Wolf Josehpus Jitta voorzitter van de in 1863 opgerichte Amsterdamsche Kanaal Maatschappij. Deze had tot doel Amsterdam door middel van een kanaal met de Noordzee te verbinden.

>

De Hollandiabron: Spa in de polder

Slechts weinig mensen weten dat er in de Haarlemmermeer een bron bestond, die voortdurend een grote hoeveelheid water opbracht met bijzondere geneeskrachtige eigenschappen. Als tafelwater hoefde het voor Spa niet onder te doen.

>

Zeeschilder Willem van de Velde tekent op de spijker nauwkeurig

Tegenwoordig hebben we CNN dat live verslag doet als er ergens een oorlog uitbreekt. Tv hebben ze in de zeventiende eeuw nog niet, maar ze hebben wel Willem van de Velde de Oude die met de oorlogsvloot meevaart en schetsen maakt als de kanonnen bulderen.

>

Dreigend Water / De Golf van Damocles

Leven met het water is één van de thema’s van het themajaar Ode aan het Landschap (2021). Als fotografiestudent was Koen van der Lee in de gelegenheid om hierop in te haken met een fotoserie over de dreiging van het water. Speciaal voor Oneindig Noord-Holland toont hij hier de fotoserie 'Dreigend Water / De Golf van Damocles', gemaakt op Marken in februari 2021.

>

Het Derper Vraauwtje

Aan het strand in Egmond aan Zee is het in de zomer heerlijk vertoeven. Wandelend op de boulevard langs de viskramen zie je hoe het dorp al eeuwenlang verbonden is aan de visserij. Dagjesmensen klimmen bij de vuurtoren de trap omhoog om van het mooie uitzicht te genieten. Hier op de Vureboetsduin staat een bijzonder bronzen beeld van een vissersvrouw: Het Vraauwtje van Derper. Ze kijkt uit over de zee, die gaf en nam. In de Eerste Wereldoorlog verloren 95 vissers uit Egmond aan Zee door zeemijnen het leven. Het Derper Vraauwtje is een eerbetoon aan de vele weduwen die achterbleven.

>

Scheepvaart over het Haarlemmermeer

Scheepvaart over zee heeft altijd een grote rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis, vooral tijdens de Gouden Eeuw. Dit gold ook voor de binnenvaart via het Haarlemmermeer, die Amsterdam en Haarlem met de grote steden in Zuid-Holland verbond. De vaarroutes gingen dwars door rivieren en vaarten, en langs kolken en sluizen.

>

Archeologisch minimuseum De Waterwolf in Etersheim

In de Etersheimer Braakpolder staat een bijzonder museum. Hier wordt met archeologische vondsten en verrassende tentoonstellingen het verhaal verteld van het verdronken dorp Etersheim, de strijd tegen de zee en de vorming van het landschap. Op vrijdag 18 juni opent Minimuseum De Waterwolf voor het eerst haar deuren. De redactie van Oneindig Noord-Holland sprak voor de opening met Jetty Voermans, Secretaris van de Stichting Etersheimerbraak, projectleider en één van de initiatiefnemers.

>

Dominee op het duin: Salomon van Til en de Slag bij Kijkduin

Kunnen gebeden het verloop van een zeeslag beïnvloeden? Je zou het haast denken als je over dominee Salomon van Til leest. Van Til was predikant Huisduinen in 1673. Vlak voor de kust van Kijkduin, onder Huisduinen, werd in dat jaar slag geleverd tussen de Hollanders en een Engels-Franse vloot.

>
NL | EN