In Noord-Holland is veel te zien uit het waterschapsverleden. Oude poldermolens, gemalen, dijken en sluizen vertellen het verhaal over de strijd tegen het water. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) bezit vanuit zijn eeuwenoude verleden veel watererfgoed. Al die monumenten tezamen vormen het DNA van Noord-Holland en maken het waterverhaal zichtbaar en tastbaar.
Lees hier de verhalen. Over het leven onder zeeniveau en de strijd tegen het water.
Het woord ‘Ettersem’ is eigenlijk de enige duidelijke aanwijzing. Dat staat in een antiek zilveren voorwerp. Het bevindt zich in de collectie van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Na het nodige speurwerk is de historie van dit eeuwenoude object bekend.
>Hij is terug van weg geweest: de schitterende zilveren bodebus van de Schermer. Na de feesten bij het 350-jarig bestaan van de polder in 1983 verdween het kostbare stuk spoorloos. Pas een kwart later, in 2008, dook de bodebus weer op. Wat is een bodebus precies? Waar diende hij voor? Wie heeft dit poldericoon gemaakt? En hoe kon hij zoekraken?
>“Dat was in 1925 meen ik”, zegt Jan Bellis, terwijl hij met zijn hand over zijn kind strijkt. Zo diept hij de herinneringen op. “Was het in augustus? Jan, weet jij er niet van?” Jan Snip trekt vragend zijn borstelige wenkbrauwen op. “De vloedgolf!”, herhaalt Bellis met luide stem.
>Met Pinksteren 1422 openbaarde zich het Heilig Bloed in Bergen. Dit wordt nog steeds regelmatig in het dorp herdacht met een stille omgang. Het mirakel van Bergen hangt nauw samen met de Sint-Elizabethsvloed van 18 op 19 november 1421. Tijdens deze gigantische ramp werd de Biesbosch gevormd. Maar ook in Noord-Holland hield de Sint-Elizabethsvloed geweldig huis.
>Op donderdag 4 februari 1825 sloeg de Zuiderzee vernietigend toe. Tijdens een zware storm braken overal de dijken. Ook Waterland, de Zaanstreek en de Zeevang verdwenen onder water. Gelukkig bleef het aantal slachtoffers in Waterland tot zeven personen beperkt. Dat kwam doordat er direct een reddingsactie op gang kwam. Kapitein Pakes speelde daarin een hoofdrol.
>In 1939 nam dijkgraaf Cornelis Wijdenes Spaans afscheid. Negentien jaar lang had hij aan het hoofd gestaan van het Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier. De laatste woorden van de vertrekkende dijkgraaf waren: ‘Bewaart uwe dijken wel!’. Ze zijn klassiek geworden. Wie was Wijdenes Spaans? En hoe zit het precies met zijn zilveren bord?
>Iedere eerste maandag van de maand loeien om twaalf uur de sirenes van de rampenbestrijding. Maar Noord-Holland had al in 1795 een waarschuwingsstelsel. Het bestond uit in molenwieken gehesen blauwe vlaggen. Doel was het voorkomen van overstromingen. Waarom was dat systeem nodig? En hoe werkte het precies?
>In de herfst van 1730 arriveerden de eerste alarmberichten over de paalworm. Die had overal het houtwerk van de dijken langs de Zuiderzee aangetast. Zeker in West-Friesland leek een overstroming onafwendbaar. En in het buitenland verschenen pamfletten waarin op de ondergang van Amsterdam werd gezinspeeld.
>Ongelofelijk gedetailleerd, dat is deze zilveren voorstelling van het poldergemaal bij Venhuizen. Het geheel is allang niet meer als nieuw, maar straalt nog steeds grote klasse uit. De plaquette dateert uit 1936 en toont het oude stoomgemaal bij Venhuizen langs de Zuiderdijk van Drechterland, met links de woning van de machinist en rechts de kolenschuur. Er zit een schitterend verhaal aan vast van het afscheid van een dijkgraaf.
>In 1966 schonk burgemeester H. Nielen van Heemskerk een prachtig glas aan de polder Uitgeester en Heemskerkerbroek. Op de kelk is een afbeelding geschilderd van een man die wordt aangevallen door een ijsbeer. Onder de mondrand staat in gouden letters: “de hartigste van allen”, Claas Nielen van Westzaan 1668”. En onder de schildering is te lezen “H. Nielen 1966 burgemeester v. Heemskerk”. Hoe zit dat allemaal precies?
>De Spaarndammer sluizen vormen een dankbaar object voor luchtfotografie. Luchtfoto's tonen ons een bebouwde dijk met daarin sluizen liggend in het midden van een grote waterplas. In één oogopslag is duidelijk dat we met een belangrijk waterstaatkundig object te maken hebben. En dat is ook zo. Spaarndam is een van de vier plaatsen waar het wateroverschot van het grote Hoogheemraadschap Rijnland geloosd wordt op het buitenwater om zijn weg naar zee te kunnen vinden. De andere drie plaatsen zijn Gouda, Halfweg en Katwijk. Tegenwoordig pompt een modern gemaal het meeste water naar het Noordzeekanaal, vroeger stroomde het bij eb via spuisluizen in het IJ. Maar ook de schutsluis dateert al uit de dertiende eeuw.
>