5 min

Wie denkt dat niemand blij wordt van stormachtige nachten met striemende regen en gierende wind, heeft het mis. Het is het perfecte weer voor de jutter, die de volgende dag het strand op gaat om te zoeken naar aangespoelde spullen. Voor dag en dauw vertrekken de jutters richting de kust om de beste lading weg te kapen. Een kwestie van wie het eerst komt, het eerst maalt. Zo gaat dat al eeuwenlang op Texel.

Zeker vroeger was de jutterij zeer lucratief. Schepen waren minder stevig gebouwd en hun lading minder goed verankerd dan nu, waardoor er tijdens stormen heel wat overboord sloeg. Op het strand viel altijd wel wat te vinden, van bundels stof tot legendarische goudstukken. Ook delen van vergane schepen, die toen nog van hout gebouwd waren, werden dikwijls gevonden en gebruikt als bouwmateriaal en brandstof.

Jutter Frans Bakker met paard en wagen bij paal 9. Het gevonden hout werd gebruikt voor de Meierblis, het traditionele vreugdevuur op 30 april. Collectie Historische Vereniging Texel, Regionaal Archief Alkmaar.

Publiek geheim

Voor de vaak arme eilandbewoners van Texel was het jutten tot aan de Tweede Wereldoorlog pure noodzaak. Het scheepshout werd gebruikt voor de bouw van schuurtjes, reparaties in en om het huis en natuurlijk voor in de kachel. Waardevolle vondsten werden voor eigen gebruik bewaard of stiekem doorverkocht. Met vrienden, buren, kennissen en winkeliers viel altijd wel wat te ruilen. Het hele eiland fungeerde als clandestiene afzetmarkt voor gevonden spullen.

Clandestien, omdat jutten bij wet verboden is. Alle aangespoelde spullen moeten eigenlijk naar de strandvonderij worden gebracht. Op Texel is er één hoofd-strandvonder, de burgemeester, en zes hulp-strandvonders, die de waardevolle spullen van het strand bergen. Er wordt altijd getracht de eigenaar van de lading op te sporen, maar als dat niet lukt, worden de spullen bij opbod verkocht door de gemeente Texel. Natuurlijk houdt niet iedereen zich hieraan. Jutten is een publiek geheim en zit diep verankerd in de Texelse cultuur.

De indrukwekkende flessenverzameling van jutter Meyert Spigt. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Sapflessen en schelpenvazen

Neem nu de flessenverzameling van de heer Meyert Spigt. Van 1935 tot 1975 zocht Spigt als jutter elke dag het Texelse strand af naar kostbaarheden. Hij nam veel brandhout mee naar huis, maar ook glazen flessen. Die had zijn vrouw nodig voor het bewaren van haar zelfgemaakte bessensap. Uit deze praktische noodzaak is zo een enorme verzameling van maar liefst 3.500 flessen ontstaan. Spigts breekbare collectie werd in 1987 aan het Maritiem en Jutters Museum op Texel geschonken en is tegenwoordig te bewonderen in Museum Kaap Skil.

Een andere jutter die een plaatsje heeft gekregen in het museum, is Jacob Dijker. Dijker werd in 1928 geboren in Den Hoorn en zocht als jongen al het strand af naar brandhout. Omdat steeds minder schepen van hout gemaakt werden, richtte hij zich uiteindelijk op andere vondsten. Bij laag water raapte hij schelpen: roze en gele alikruiken en parelmoeren mossels. Daar kan ik wat moois van maken, moet hij op een bepaald moment gedacht hebben. Want tussen 1981 en 1985 verwerkte hij de schelpen in een aantal prachtige siervazen. Er kwam niets anders aan te pas dan ruim 3.000 schelpen, lijm en een heleboel geduld.

Naar eigen zeggen besteedde jutter Jacob Dijker meer dan 300 uur aan het maken van zijn schelpenvazen. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Een vroeg kerstcadeau

En soms spoelt er dan plots een enorme containerlading kostbare spullen aan op het eiland. Dat gebeurde na de vliegende storm op 21 en 22 december 2003. Verschillende schepen op de Noordzee kwamen in de problemen. Containerschip Andinet verloor onderweg van Ethiopië naar Hamburg drie gifcontainers, wat in het nieuws natuurlijk breed uitgemeten werd. In diezelfde storm belandden ook enkele containers met televisietoestellen, gereedschapskisten en kindersleeën van het Turkse containerschip Mihaddes Kalkavan in zee. In de kerstnacht spoelden maar liefst 70 gloednieuwe tv’s aan op het strand van Texel. Begin februari volgden de gereedschapskisten en sleetjes, hopelijk nog op tijd voor de sneeuw.

Van de luxe vracht van de Tricolor, die in december 2002 kapseisde in Het Kanaal, konden de eilandbewoners minder profiteren. Het schip was volgeladen met dure auto’s van onder meer BMW, Volvo en Saab. Op 7 februari werd slechts een hoedenplank van een Volvo stationcar aangetroffen op het strand bij paal 8. Je kunt natuurlijk niet altijd geluk hebben.

Van reddingsboeien tot elektronica, alles wordt op het strand gevonden. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Toevalstreffers

Wat de jutters op het strand tegenkomen, zijn dus echte toevalstreffers. Er zijn tegenwoordig nog steeds jutters die online het scheepsverkeer rondom Texel in de gaten houden. Komt er een goede storm langs, dan zijn ze er als de kippen bij. Maar niet meer voor hun eigen gewin. Vondsten worden netjes afgegeven bij de strandvonderij of tentoongesteld in één van de Texelse musea. In het Maritiem- en Juttersmuseum Flora en in Museum Kaap Skil kun je een prachtige collectie gevonden voorwerpen bewonderen en meer leren over het juttersbestaan.

En kom je zelf eens iets bijzonders tegen op het strand? Meld het dan bij gemeente Texel via het telefoonnummer 140222 of bij de eilandpolitie. Als vinder heb je recht op 10% van de bruto waarde van de gevonden voorwerpen, met een maximum van €1.000,-. Stukjes hout en schelpjes mag je uiteraard gewoon mee naar huis nemen. En mocht je afval tegenkomen, doe dan de Texelse natuur een plezier en gooi het in een afvalbak. Ook zijn er langs het strand zogenaamde ‘jutkooien’ geplaatst om rondzwervend plastic te verzamelen, zodat dieren het niet opeten of erin verstrikt raken. De moderne jutter is immers zéér milieubewust.

Je komt ogen tekort in de tentoonstelling over jutterij in Museum Kaap Skil. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Bronnen:

• Bezoek aan de Jutterijtentoonstelling in Museum Kaap Skil.
• VVV Texel, ‘Strandjutten: een eeuwenoude traditie’.
• Oneindig Noord-Holland, ‘Jutten is van alle tijden’ en ‘De goudschat van stolpboerderij De Strooppot’.

Publicatiedatum: 03/11/2022