Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Gouden Eeuw

Handel, kunsten en wetenschap kwamen tot bloei in de zeventiende eeuw. Vele sporen uit deze tijd zijn nog terug te zien: de koopmanswoningen, grachten, kerken, stadswallen en havens brengen de geschiedenis tot leven. Ook in musea is kunst uit deze periode te bewonderen van de Hollandse Meesters: Rembrandt, Hals en Vermeer. Sommige plekken, zoals de Amsterdamse Grachtengordel, zijn wereldberoemd en worden in één adem genoemd met de zeventiende eeuw. Maar ook de West-Friese havensteden Hoorn, Enkhuizen en Medemblik waren van onmisbaar belang: schepen voeren af en aan en de visvangst maakte een belangrijk onderdeel uit van de handel. Niet iedereen profiteerde van deze welvaart. Voor arme stadsbewoners, migranten, bedienden, wezen en plantagearbeiders was de zeventiende eeuw allesbehalve een bloeitijd. In dit thema belichten we ook de keerzijde van deze ‘gouden’ medaille.

Verhalen

Scheepvaart over het Haarlemmermeer

Scheepvaart over zee heeft altijd een grote rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis, vooral tijdens de Gouden Eeuw. Dit gold ook voor de binnenvaart via het Haarlemmermeer, die Amsterdam en Haarlem met de grote steden in Zuid-Holland verbond. De vaarroutes gingen dwars door rivieren en vaarten, en langs kolken en sluizen.

>

Suiker in de koffie: genotsmiddelen uit Oost en West

Tijdens de zeventiende eeuw maakten Nederlanders kennis met allerlei exotische voedingswaren, zoals koffie, thee, suiker en specerijen. Deze goederen werden uit het verre Oost- en West-Indië aangevoerd door de VOC en de WIC, die de overzeese handel beheersten. Het waren echte luxeproducten, die alleen welgestelde Nederlanders zich konden veroorloven.

>

Hoe rook de Gouden Eeuw?

Dat de Amsterdamse grachten vroeger niet al te aangenaam roken, zal niemand verbazen. Maar er zijn slechts weinig mensen die zich nog de lucht kunnen herinneren van kalkovens of bleekvelden. En wat te denken van mirre of ambergrijs, geuren die lang geleden uit ons collectieve geurpalet verdwenen zijn? Duik met ons in het kleurrijke bouquet van de zeventiende eeuw.

>

Nieuwe ‘bewoners’ in Huis van Hilde: een zeventiende-eeuwse Amsterdamse koopman en vrouw

In Huis van Hilde is een nieuwe vaste tentoonstelling geopend over de zeventiende eeuw. Er zijn bijzondere archeologische vondsten te zien. Speciaal voor deze nieuwe expositie zijn twee mensfiguren gemaakt: een Amsterdamse koopman en vrouw. De figuren zijn gemaakt door Mieneke van Gogh en de bijbehorende historische kleding is gemaakt door Suzanne Spruijt van Het Atelier van Toen.

>

Olifant Hansken trekt veel bekijks in 17e-eeuws Amsterdam

Bij Rembrandt denk je niet meteen aan olifanten. Toch tekende hij ooit een jonge Aziatische olifant, die door de koning van Ceylon (Sri Lanka) aan de VOC cadeau was gedaan. Museum Het Rembrandthuis wijdt er een tentoonstelling aan.

>

Dominee op het duin: Salomon van Til en de Slag bij Kijkduin

Kunnen gebeden het verloop van een zeeslag beïnvloeden? Je zou het haast denken als je over dominee Salomon van Til leest. Van Til was predikant Huisduinen in 1673. Vlak voor de kust van Kijkduin, onder Huisduinen, werd in dat jaar slag geleverd tussen de Hollanders en een Engels-Franse vloot.

>

Goudkustwandeling door Hoorn

Hoorn is dé stad van de Gouden Eeuw. In de oude binnenstad proef je de geschiedenis van de scheepvaart en de walvisvangst. Verhalen over de Slag op de Zuiderzee en de scheepsjongens van Bontekoe komen hier tot leven. Wandel in gedachten met ons mee door de prachtige haven en de gezellige winkelstraten. Welkom aan de West-Friese kust: de Goudkust.

>

Goudkustwandeling door Enkhuizen

Enkhuizen is een levend openluchtmuseum. Geen enkele andere stad heeft zoveel monumenten op loopafstand van elkaar. Wandel in gedachten met ons mee door deze voormalige Zuiderzeestad en waan je in de Gouden Eeuw. Welkom aan de West-Friese kust: de Goudkust.

>

Goudkustwandeling door Medemblik

In Medemblik lijkt de tijd stil te hebben gestaan. Tijdens de Gouden Eeuw was deze havenstad van onmisbaar belang voor de handel. Tegenwoordig kun je je hier nog steeds vergapen aan prachtige pakhuizen, schilderachtige straatjes en prominente poorten. Wandel in gedachten met ons mee door de kleinste en oudste stad van West-Friesland. Welkom aan de West-Friese kust: de Goudkust.

>

Mijn plek: ‘Op de Roode Steen ben je in de Gouden Eeuw’

Welke plaats vind jij het meest kenmerkend voor Noord-Holland? 'Mijn Plek is de Roode Steen.' Tineke Blok neemt ons mee naar het plein in het hart van Hoorn. 'Hier,' zegt ze, 'voel je te midden van gebouwen uit de VOC-tijd, je een nietige schakel in een reeks van eeuwen.' Dit plein met een enigszins lugubere naam staat voor haar centraal in de geschiedenis van dit deel van Noord-Holland.

>

Onze Jan in Korea

Op weg naar Japan strandt de Noord-Hollandse zeevaarder Jan Janszn. Weltevree in Korea. Dat hij het daar tot adviseur van de Koreaanse koning wist te schoppen, weten we dankzij Hendrick Hamel, een andere Hollander. Diens verblijf op het geïsoleerde schiereiland verliep heel wat minder prettig.

>

Adriaan Pauw, de beroemdste forens van Heemstede

In 2020 staan Heemstede en Bennebroek in het teken van Adriaan Pauw, wellicht de grootste Heemstedenaar aller tijden. Het is dit jaar vierhonderd jaar geleden dat deze Amsterdamse koopman de heerlijkheid Heemstede kocht.

>

Roze of blauwe muisjes

Meestal is de eerste vraag als iemand zwanger is: is het een jongen of een meisje? Want hier hangt veel vanaf. Buiten de naam, bepaalt het geslacht van de baby ook de kleur van veel dingen. Tegenwoordig lijkt het aanbod vooral te bestaan uit roze of blauwe kleertjes, met hier en daar een verdwaald ecrukleurig boxpakje. Maar hoe ging dat in vroegere tijden?

>

De corona-app van de zeventiende eeuw

Het leek iets uit een science fiction-rampenfilm, maar de pandemie is realiteit: we zitten er middenin. Besmettelijke ziekten zijn echter van alle tijden. Ook in de 17e eeuw werd minstens 1,5 meter afstand van je gehouden als je besmet was met lepra. En er werd toen ook al een oplossing voor bedacht: de leprozenklepper. Het Westfries Museum vertelt ons meer over deze voorloper van de corona-app.

>

Schepelingen in quarantaine op Wieringen

Besmettelijke ziektes indammen. Dat was ook vroeger de aanpak. Reizigers moesten bij twijfel eerst in quarantaine. Op Wieringen werd daar een speciaal kamp voor ingericht.

>

Spaanse kanonnen klinken vals in Monnickendam

Jan Haring was een onverschrokken geus. In Monnickendam zijn ze hem niet vergeten. De geuzen uit het stadje namen de Spaanse admiraal Bossu op de Zuiderzee gevangen. Buit gemaakte kanonnen werden omgegoten tot klokken. Dat het carillon uit 1595 wat vals klinkt, horen ze in Monnickendam niet meer.

>

De Reede van Texel: wekenlang wachten op de juiste wind

Vanaf de vijftiende eeuw is het een drukte van belang voor de kust van Texel. Schepen verzamelen zich daar in afwachting van de juiste wind om door te kunnen varen naar de Oostzee, één van de belangrijkste handelsroutes in die tijd.

>

VOC-pakhuizen Onder de Boompjes

De herkenbare bakstenen panden met glooiende trapgevels aan Onder de Boompjes zijn stille getuigen uit de bedrijvige periode van de Gouden Eeuw.

>