Rond 1700 kende Zuid-Afrika een Bloemendaal en Overveen

Marius van Nieuwkerk deed onderzoek naar zijn familiegeschiedenis in Zuid-Afrika en stuitte op een zeventiende-eeuwse Van Niekerk. In dit stuk beschrijft hij de relatie tussen deze Van Niekerk en de eveneens uit Nederland geëmigreerde Van Staden die stukken landbouwgrond naar Bloemendaal en Overveen vernoemde.

2 min

Marius van Nieuwkerk heeft vaak met zijn broer, die in Zuid-Afrika woonde, gesproken over de vraag of de uitgebreide familie Van Niekerk daar op enigerlei wijze verwant zou zijn met hun familie in Nederland. Uit nader onderzoek bleek dat inderdaad zo te zijn. Cornelis Gerritzoon van Nieuwkerk uit het agrarische en gelovige Neerlangbroek bij Doorn kwam in 1671 via de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in Zuid-Afrika aan en begon daar een boerenbedrijf. De Zuid-Afrikaanse schrijfster Marlene van Niekerk noemt hem dichterlijk de ‘oer-Van Niekerk!

Boerenopstand

Begin 1700 kwam een groep ervaren en gelovige boeren in opstand tegen de, volgens hen, door en door corrupte gouverneur Willem Adriaan van der Stel. Zij lieten door Adam Tas een klaagschrift over deze wantoestand opstellen, gericht aan de Heren Zeventien van de VOC in Amsterdam. Deze brief werd aan boord gesmokkeld van een schip en bij de VOC in Amsterdam bezorgd. Toen de gouverneur van Zuid-Afrika daarachter kwam waren de rapen gaar. Negen boeren werden door hem aangeklaagd, onder wie drie Hugenoten. De meesten kenden elkaar via de kerk en het werk. Niet alleen Cornelis van Nieuwkerk behoorde tot hen, maar ook een zekere Marten (Maarten) van Staden en ene Willem Schalk van Zijl. De negen gedaagden weigerden tot ‘inkeer’ te komen en werden ‘gedwongen de wildernis in te gaan! Uiteindelijk werd de gouverneur door de VOC ontslagen en konden de boeren terugkeren.

Beeld via Marius van Nieuwkerk.

Bloemendal en Overveen

Marten van Staden is in 1636 geboren in Haarlem. Hij werd hovenier, aanvankelijk waarschijnlijk rond Haarlem en later in Doorn bij het ‘Huys Doorn’ waar hij ook ter kerke ging met de familie van de schrijver van dit artikel. In 1685 besloot Van Staden om met zijn gezin te emigreren naar Zuid-Afrika. Aan Marten wordt in het Simondiumdistrict van Drakenstein (nu Paarl) landbouwgrond toegekend. Eerst een plase (boerenbedrijf) van ongeveer vijftig hectare dat hij ‘Bloemendal’ noemde en later een parallelle plek die ‘Overveen’ ging heten. Opvallende plaatsnamen, die natuurlijk verwijzen naar de geboortegrond van Marten. Een jaar na zijn overlijden (1716) kwamen de twee plasen in handen van Willem Schalk van Zijl die het tussenliggende Kunnenberg al bezat.

De drie plase (boerenbedrijven) Bloemendaal, Kunenburg en Overveen worden duidelijk op de kaart aangeduid. Beeld via Marius van Nieuwkerk.

Pastorale boetiekervaring

Vandaag de dag ligt op het gebied van de boerderij het Paddabult Country House, omgeven door weelderige wijngaarden met het Boland-gebergte op de achtergrond. Het House biedt een ‘pastorale boetiekervaring’, aldus een lokale bron.

Foto links: Vandaag is het oorspronkelijke boerenbedrijf (plase) onderverdeeld en is de naam verloren gegaan. De enigste aanduiding van ‘Bloemendal’ is op een hek van de plase ‘Paddabult’. Foto rechts: Wijngaard Plaas Bloemendal (Paddabult). Beeld via Marius van Nieuwkerk.

Auteur: Marius van Nieuwkerk

Zie voor meer informatie:

Bronnen:

www.onsbloemendaal.nl nr. 4 winter 2019
Marius van Nieuwkerk, Rond 1700 kende Zuid-Afrika een Bloemendaal en Overveen.

Publicatiedatum: 16/05/2022

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.