Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Tweede Wereldoorlog

De sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn overal terug te vinden in Noord-Holland. De verdedigingswerken van de Atlantikwall, de historische panden die door de Duitsers gevorderd werden, de beelden en monumenten die de slachtoffers herdenken en de archeologische vondsten die herinneren aan deze donkere periode. Maar de Tweede Wereldoorlog heeft niet alleen fysiek haar sporen nagelaten. De gebeurtenissen van de oorlog staan bij de ooggetuigen in het geheugen gegrift. Die verborgen verhalen bewaart Oneindig Noord-Holland, opdat ze nooit verloren gaan.

Verhalen

Vluchten voor het water

De 11-jarige Merel Schouten doet in 2010 mee met de wedstrijd 'Noord-Holland schrijft geschiedenis'. Ze interviewt hiervoor haar oma Jo, die de onderwaterzetting van de Wieringermeer door de Duitse bezetter als klein meisje meemaakte. 

>

Klokkenvordering in Alkmaar tijdens Tweede Wereldoorlog

Op 1 december 1942 ontving NSB-burgemeester Van der Sluijs een brief van het Provinciale Bestuur van Noord-Holland. Hierin werd de mededeling gedaan dat spoedig een begin zou worden gemaakt met het vorderen van luidklokken. Omdat Alkmaar enkele klokken van historische waarde huisvestte, belde de burgemeester direct met dr. J. Kalf van de Inspectie Kunstbescherming. Hij wilde van hem weten of de monumentale klokken van het Stadhuis (uit 1602 en 1645), de Grote Kerk (1525) en de Accijnstoren (1628) wel van vordering waren gevrijwaard.

>

Zaandams oorlogsmonument in Verzetsplantsoen op 4 mei 1948 onthuld

Drie jaar na de bevrijding kreeg Zaandam het opvallende oorlogsmonument in het Plantsoen van het Verzet dat tot op de dag van vandaag als het centrale punt fungeert bij de dodenherdenking op 4 mei. Het monument ter nagedachtenis aan de omgekomen 23 Zaandamse verzetstrijders was een geschenk van de burgerij aan de gemeente Zaandam.

>

De reisdagboeken en foto’s van Ernst Dooseman

Als puber in de jaren twintig van de vorige eeuw houdt Ernst Michael Dooseman een aantal reisdagboeken bij. Van die reizen zijn ook fotoalbums bewaard gebleven. De dagboeken en beelden geven een uniek inkijkje in het leven van een joodse jongen uit een gegoed Amsterdams milieu tijdens het Interbellum.

>

Oorlogskind in Alkmaar

Vandaag hoorde ze de stem van de koningin op de radio. Ze heeft de koningin nog nooit gezien. Dat kan ook niet, omdat zij in Engeland woont. De kleine prinsesjes wonen al bijna vijf jaar met hun moeder in Canada. Zo lang duurt de oorlog nu al. “Landgenoten,” zei de koningin. Het klonk raar en ze heeft haar verder niet meer zo goed gehoord. Papa wel. Die is altijd heel blij als Radio Oranje er is. De Duitsers mogen er niets van merken. Die willen niet dat ernaar geluisterd wordt. Ze zeggen op de radio vreemde dingen. Vandaag zeiden ze: "De duif kan nog niet landen. De duif kan nog niet landen." Dat zijn geheime boodschappen voor de Ondergrondse.

>

7 mei 1945: schietincident op de Dam

Op 7 mei 1945 was de Dam vol met blije Amsterdammers, samengestroomd om de Canadese bevrijders op te wachten. Uit het draaiorgel ‘Het Snotneusje’, gebouwd omstreeks 1935 door Fa. G. Perlee, klonk vrolijke muziek. Maar dan...

>

5 mei 1946: vrouwen in bevrijdingsrok

Bij de viering van de eerste bevrijdingsdag in 1946 droegen veel vrouwen zo’n bevrijdingsrok, gemaakt uit resten van oude kleding en geborduurd met belangrijke nationale en persoonlijke data.

>

Nationaal Monument: de dodenherdenking

Na de Tweede Wereldoorlog werden meer dan 1500 monumenten ter herinnering aan de bezettingstijd opgericht. Het Nationaal Monument op de Dam is het belangrijkste gedenkteken. Het is het middelpunt van de jaarlijkse nationale dodenherdenking op 4 mei.

>

Wout Jonasse, een duif tussen de haviken

De luitenant Wout Jonasse (1916-2007) was na de Tweede Wereldoorlog als (adjunct)commandant werkzaam in het NSB-interneringskamp aan de Levantkade te Amsterdam. Duizenden NSB’ers werden hier vastgehouden in afwachting van hun proces. Er heerste op de Levantkade een regime dat gericht was op wraak en de ontkenning van menselijke waardigheid. Jonasse werd in augustus 1945 aangesteld met de taak hier verandering in te brengen.

>

Aanslag op het Bevolkingsregister in Amsterdam

Op 27 maart 1943 werden explosieven geplaatst in het Bevolkingsregister aan de Plantage Kerklaan, om de Duitse bezetter dwars te zitten bij de opsporing van joden, arbeidskrachten en verzetsmensen. Er ontstond een grote brand maar de compacte papiermassa’s van de bevolkingsadministratie gingen slechts ten dele verloren.

>

25 Februari 1941: Februaristaking

Elk jaar vindt de herdenking plaats van de Februaristaking in 1941 met het traditionele defilé langs monument De Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein. In de collectie van het Amsterdam Museum bevindt zich de officiële vlag die in 1947 werd vervaardigd ten behoeve van de jaarlijkse herdenking van deze staking.

>

Wapens voor het verzet

‘De sokken zijn droog’ was de geheime code voor het afwerpterrein ‘Hudson’ bij de boerderij van Cor Middelbeek in Katwoude. Het ging om een stuk weiland ten noorden van de Sluisbraak, vanaf de Hooge Dijk zo’n 500 meter landinwaarts. Het was één van de afwerpterreinen, waar in de winter van 1944-1945 door de Engelse luchtmacht wapens werden gedropt voor het Nederlandse verzet.

>

Man op wereldbekende oorlogsfoto heeft eindelijk een naam

Wereldbekend is de historische foto van de razzia op joodse mannen in Amsterdam die aanleiding was voor de Februaristaking in 1941. Maar wie de mannen op de foto zijn bleef decennia lang onbekend. Het Joods Historisch Museum presenteert vanaf 21 februari 2011 in de Hollandsche Schouwburg het verhaal van Meier Vieijra (1918-1941). Zijn dochter maakte kort daarvoor de identiteit van haar vader bekend aan het museum. Eén van de mannen op de foto heeft nu eindelijk een naam.

>

Oorlog, maar de fanfare viert feest

Bij het digitaliseren van de vele foto’s die Vereniging Oud Broek in Waterland rijk is, stuitten Atsie Drijver en Aagje Bruijn tot hun verbazing op herinneringen aan een groot feest in de zomer van 1944. “De hongerwinter was in aantocht, maar Fanfarecorps Broek in Waterland vierde volop zijn zestigjarig bestaan” zegt Atsie.

>

Spookschepen in de Marker haven

Onderstaand omschrijving van het vertrek van de botters uit de haven van Marken is geschreven door iemand die het heeft meegemaakt. En het maakte indruk, daar op het kleine eiland in het Markermeer.

>

Gestrand suikerschip was in 1944 redding voor Marken

Een zegen voor het welzijn van de Marker inwoners was het stranden van een konvooi Duitse schepen nabij de vuurtoren, waaronder een suikerschip. Het is nooit goed duidelijk geworden of het schip met suiker is gestrand ten gevolge van een noodsituatie of door een moedwillige actie van de Marker loods aan boord van het konvooi schepen dat onder de Duitse vlag voer: Jaap Erf. Na vrijgave door de Duitsers werd het schip met natte suiker leeg geroofd door de Markers die toen genoeg materiaal hadden om te ruilen tegen andere grondstoffen die nodig waren om te blijven leven en te kunnen eten.

>

Het geheim van het Schuitegat

De Kennemerduinen zijn het hart van het Nationale Park Zuid-Kennemerland. In de Tweede Wereldoorlog is een deel van het landschap dicht bij zee op de schop gegaan. Er zijn toen onder meer veel bunkers aangelegd. In de wederopbouwtijd na de oorlog kwam behoefte aan recreatieterreinen. Toen is het bunkercomplex Schuitegat in de noordwesthoek van de Kennemerduinen herbestemd tot tijdelijk vakantiedorp. Het heeft bestaan van 1951 tot 1988. Later zijn veel bunkers gesloopt of toegedekt. Een van de vroegere bewoners beschrijft in 2011 zijn gemengde gevoelens.

>