De reisdagboeken en foto’s van Ernst Dooseman

Als puber in de jaren twintig van de vorige eeuw houdt Ernst Michael Dooseman een aantal reisdagboeken bij. Van die reizen zijn ook fotoalbums bewaard gebleven. De dagboeken en beelden geven een uniek inkijkje in het leven van een joodse jongen uit een gegoed Amsterdams milieu tijdens het Interbellum.

2 min

Een nog zorgeloos leventje

Het eerste reisdagboek van Ernst dateert uit 1921. Als dertienjarige jongen woont hij dan aan de Geldersekade. Hij heeft een vijf jaar jonger broertje, Walter Willem. Zijn moeder, Ida Mahler, is van oorsprong Duitse. Zijn vader is een bemiddeld koopman. Hij verkoopt zogenaamde galanterieën, luxe snuisterijen. Het gezin Dooseman kan er comfortabel van leven.

Collectie JHM. Zelfportret van Ernst Dooseman in de spiegel

De Eerste Wereldoorlog is net voorbij en de dreiging van de Tweede Wereldoorlog is nog ver weg. Het is een onbezorgde tijd. De joodse familie reist regelmatig af naar de Duitse gebieden. In de zomer van 1921 gaan ze naar het Duitse Wiesbaden. Het jaar daarop naar Bad Harzburg in de Harz. In de winter van 1926-1927 bezoekt Ernst samen met zijn moeder het besneeuwde Sankt Moritz in Zwitserland. Hij is verrukt over de aangename winter: “een diepblauwe hemel, absolute windstilte, intensieve zonnewarmte.”

Collectie JHM. Familieportret, winter 1928-1929, St. Moritz. Ernst Michael Dooseman is gemarkeerd met een kruisje boven zijn hoofd

In Bad Harzburg ontmoetten ze familie. Bij de Hexenküche (een rotsformatie in de Harz) poseren de leden voor onderstaande foto. Andere foto’s tonen strand- en sneeuwtaferelen. Ernst lijkt een onbezorgd en zonnig bestaan te leiden. Begin jaren dertig gaat het echter goed mis. Ernst heeft last van zware psychische problemen. Hij wordt uiteindelijk opgenomen in de joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornse Bos.

Collectie JHM. Familieportret bij de Hexenküche

Als enige van het gezin zal Ernst de oorlog niet overleven. In de nacht van 21 op 22 januari 1943 wordt hij met de andere patiënten van het Apeldoornse Bos gedeporteerd. Samen met een deel van het personeel worden ze in vrachtwagens en later in goederenwagons geladen. De trein rijdt direct door naar Auschwitz. Daar worden de meer dan 1100 patiënten onmiddellijk na aankomst omgebracht. Op 25 januari 1943 overlijdt Ernst in Auschwitz.

De foto’s en zijn dagboeken overleven de oorlog. In 1995 komen de albums in het bezit van het Joods Historisch Museum. In 2009 komen daar ook het dagboek en andere papieren bij. De laatste zijn afkomstig van een schenker die ze verwierf toen hij in Noordwijk een partij postzegels en poststukken aankocht.