Zaandams oorlogsmonument in Verzetsplantsoen op 4 mei 1948 onthuld

Drie jaar na de bevrijding kreeg Zaandam het opvallende oorlogsmonument in het Plantsoen van het Verzet dat tot op de dag van vandaag als het centrale punt fungeert bij de dodenherdenking op 4 mei. Het monument ter nagedachtenis aan de omgekomen 23 Zaandamse verzetstrijders was een geschenk van de burgerij aan de gemeente Zaandam.

2 min

Indringende toespraak

Op 4 mei 1948 om 18.00 uur hingen de vlaggen halfstok en heerste er stilte in de straten toen een grote stoet zich naar de herdenkingsbijeenkomst begaf in de Oostzijderkerk. De kerk was geheel gevuld met familieleden van verzetsslachtoffers en genodigden. Hoogtepunt van de bijeenkomst was de indringende toespraak van A. Admiraal, voorzitter van de voormalige illegale adviescommissie Zaandam. Zijn toespraak leerde dat er enkele jaren na de oorlog nog veel misverstanden de ronde deden over het verzet. Hij nam geen blad voor de mond. ,,De echte illegale strijder was nuchter, offerbereid, onbaatzuchtig en staalhard”, aldus Admiraal die er gelijk aan toevoegde: ,,Dit moet helaas na de bevrijding nog duidelijk worden gezegd. Immers, er heerst nog zoveel misverstand over de verzetsbeweging. Velen menen nog, dat men hier van doen heeft gehad met een groep avonturiers of met mensen die zich alleen lieten leiden door hun haat tegen de Duitsers. Maar het kaf daargelaten, men doet onze mensen toch groot onrecht aan door kleinerend over de illegale actie in ons vaderland te spreken.’’

Executieplaatsen

Daarna zette de stoet zich beweging voor een stille tocht langs de executieplaatsen op de Prins Hendrikkade, bij de toenmalige Kamer van Koophandel aan de Westzijde en bij de oostkant van de Prins Bernhardbrug. Bij alle gedenkplaatsen werden bloemen gelegd. Onder klokgelui kwam de lange stoet bij het Plantsoen van het Verzet aan, waar zich reeds de familieleden van de gevallen verzetsmensen hadden verzameld aan de voet van het monument. Na de twee minuten stilte en een toespraak van dominee A. Noorman brak een plechtig en gedenkwaardig moment aan. Het dochtertje van de gevallen verzetsman Willem Brinkman en het zoontje van de omgekomen verzetsman Jacobus Goris onthulden het monument van beeldhouwer Theo van Rhijn, dat namens de gehele Zaandamse bevolking aan het gemeentebestuur werd overgedragen door de voorzitter van de Monumentencommissie der Zaandamse Gemeenschap, D.H. van Onselder.

Gebeitelde tekst

‘Laat hen niet vergeefs gestorven zijn’ luidt de in steen gebeitelde tekst van het monument. Aan de voet van het monument staan in harde steen de namen van de 23 Zaandammers gebeiteld die tijdens hun vrijheidsstrijd zijn omgekomen. De namen van de 23 slachtoffers zijn:

Geertruida Pel-Groot
Jacob Achterberg
Johannes Bouwmeester
Willem Brinkman,
Gerhardus Docter
Jacobus Goris
Walraven van Hall
Albert Huisman
George L. Jambroes
Dirk de Korte
Petrus J.M. Kuntz
Machiel van Marle
Jacob Meijer
J. Hendrik op den Velde
Jacob Schoone
Geert Schoonman
Pieter A. Smit
Jan Stolp
Josephus Swolfs
Hendrik de Vries
Cornelis van Vugt
Jacob Willemzoon
Cornelis Zwart